Prédikanir

Prédikun flutt í Grafarvogskirkju á aðfangadag 2019

Ég sá fyrir nokkru mynd í innréttingablaði af fallega skreyttu jólatré. Það var stílhreint, skreytt með smart kúlum í einum lit og hvítri ljósaseríu. En það var eitt smáatriði sem breytti heildarmyndinni. Ein kúlan var í öðrum lit og allt öðruvísi en hinar. Hún leit út fyrir að vera jafnvel heimagerð.

Ég get ímyndað mér að fólk skiptist gróflega í tvennt í áliti sínu á þessu jólatré. Annað hvort þykir okkur þessi eina kúla fullkomna tréð, kannski með því að ýta undir hvað allt hitt er einsleitt. Eða að okkur finnst þetta óþægilegt, að ein kúlan skeri sig svona úr og eyðileggi heildarsvipinn.

Ég sé fyrir mér hvernig fólkið, sem átti tréð, vildi hafa heimilið sitt flott og fínt og þá átti að sjálfsögðu hið sama við um jólatréð. En svo kemur barnið þeirra heim úr leikskólanum með jólakúluna sem það föndraði alveg sjálft. Hún er svo falleg, á sinn hátt. En hún passar ekki á tréð. Hún brýtur upp stílinn, svona eins og börn gera gjarnan. En hvað geta þau gert? Auðvitað hengja þau kúluna á tréð. Og þau hengja kúluna á tréð á hverju ári upp frá þessu.

Ert þú með svona kúlu á þínu tré? Jafnvel margar? Þykir þér erfitt að hengja þær á tréð og brjóta stílinn eða eru þetta kannski uppáhaldskúlurnar  og jólatréð hvort sem er skreytt í öllum mögulegum litum? Ég held að þessi eina kúla hafi orðið uppáhaldskúla fólksins sem átti stílhreina jólatréð. Ég held að hún hafi orðið uppáhaldskúlan vegna þess að litlar hendur bjuggu hana til og gáfu hana af hreinum kærleika og stolti til foreldra sinna.

Ef þú ert svo heppin/n að einhver manneskja hefur fyrir því að búa til skraut á jólatrréð fyrir þig, þó það sé búið til í skólanum eða leikskólanum, þá ert þú elskuð manneskja.

Þetta er þó að sjálfsögðu ekki eini mælikvarðinn á ást en hann er þó stór og skiptir máli. Þú neitar ekki jólakúlu, sem búin er til af svo miklum kærleika, stað á jólatrénu.

Jesúbarnið

Þegar Guð kom í heiminn sem manneskja þá var það sem lítið barn og ekki nóg með það heldur fæddist Guð í heiminn sem manneskja við afar óöruggar aðstæður. Það var lítið sem ekkert búið að undirbúa fæðinguna. Foreldrarnir neyddust til að fara í ferðalag með einn asna sem fararskjóta til þess að láta skattskrifa sig í heimabyggð Jósefs einmitt þegar María var við það að fara að eiga. En þau gátu ekki mótmælt þessari ákvörðun Ágústusar keisara því bæði hann og Heródes konungur höfu svipaða stöðu í hugum fólks og Hitler og Mússólíni höfðu á sínum tíma. Fólk hlýddi því sem þeir fyrirskipuðu.

Hversu trúverðugt fyrirbæri er Guð sem birtist heiminum sem ósjálfbjarga barn sem þarf á okkur að halda til að lifa af? Á ekki Guð að birtast okkur með pomp og prakt, flugeldum og krýningum?

Þessi saga, sem við segjum hver jól, af frelsaranum sem kom í heiminn til þess að sýna okkur hvernig Guð raunverulega er, er svo hversdagsleg og svo laus við upphefð að það er varla hægt annað en að trúa henni, hvort sem við túlkum hana bókstaflega eða ekki. Hún er svo venjuleg í einfaldleika sínum að hún gefur ekkert rými fyrir hroka eða rembu.

Fyrir mér er sagan af Guði, sem fæðist í heiminn sem lítið barn, saga um ást. Þessi saga er ekki af Guði sem birtist okkur með látum heldur af Guði sem kemur inn í allar okkar aðstæður með svo lágstemmdum hætti að við tökum varla eftir því. Guð sem kemur til okkar með þessum hætti og gefur okkur val um að þiggja mátt sinn eða að láta vera, getur ekki verið neitt annað en kærleikur.

Jólakúlan Guð

Guð kom í heiminn eins og jólakúlan sem er öðruvísi en allar hinar vegna þess að hún er búin til úr ódýrum efnum og við ómerkilegar aðstæður en er svo full af kærleika.

Og eins og jólakúlan sem fékk að hanga á trénu hjá fólkinu, sem var svo smart að jólatéð var skreytt með einum lit, fær Guð aðeins að hanga á okkar tré ef við viljum það. Við getum valið að hafa allt í stíl, flott og fínt og í réttu litum, fylgja tískustraumum dagsins, jafnvel í trúar- og lífsskoðunum og sleppa Guði af trénu okkar.

Við getum líka valið að leyfa þessari kúlu sem er öðruvísi en allar hinar að vera hluti af lífi okkar. Að hleypa þessum kærleika inn og gefa honum stað í hjarta okkar.

Guð er eins og þessi kúla sem litla barnið föndraði og var ekki stíl til að byrja með en varð síðar metin af mörgum vegna kærleikans sem barnið lagði í kúluna.

Jólakúlan ég

Ef Guð er með jólatré þá erum við, hvert og eitt, eins og þessi kúla sem barnið bjó til. Munurinn er þó sá að á þessu tré eru engar kúlur í stíl. Þær eru allar ólíkar og allar búnar til af meiri ást og kærleika en við getum nokkurntíma gert okkur í hugarlund að til sé. Þannig er hver einasta manneskja einstök og þess vegna ber okkur að líta þannig á allt fólk, sem einstaka og elskaða sköpun Guðs. Og einmitt þess vegna á að vera pláss fyrir allar manneskjur í veröldinni, hvar sem við fæðumst og hver sem við erum. Og þess vegna eigum við að hjálpast að og búa til rými fyrir hverja einustu manneskju á jörðinni okkar svo við fáum öll að njóta okkar á litríku tré Guðs.

Við getum velt því fyrir okkur þessi jól hvort það sé pláss fyrir Guð á okkar tré um leið og við minnum okkur á að við erum ekki sköpuð öll í stíl, að saman erum við hluti af litríkum heimi þar sem við eigum öll að fá pláss.

Dýrð sé Guði sem er ekki stíl og elskar okkur eins og við erum.

Guð gefi þér gleðilega jólahátíð.

Endalok jarðar, hlýnun jarðar
„Réttið úr yður og berið höfuð yðar hátt því lausnin er í nánd“

Þetta eru góð orð. Hversu upprétt/ur ert þú? Berð þú höfuðið hátt eða fær óttinn, skömmin eða bara þetta daglega amstur og stress þig til þess að beygja höfuðið og líta niður?

Á öðrum sunnudegi segir Kristur okkur að bera höfuðið hátt og rétt áður er hann búinn að segja okkur hvernig heimsendir mun líta út. Tákn munu verða á sólu og tungli og stjörnum og angist meðal mannfólksins. Þá mun líða yfir fólk af ótta og kvíða.

Já þetta er ekkert grín!

Hvað er þetta eiginlega sem við erum látin lesa svona rétt fyrir jól þegar við erum farin að undirbúa okkur fyrir fallega og góða jólahátið með fæðingu frelsarans sem miðpunkt?

Jesús lýsir þarna einhverskonar heimsendi og segir svo að þegar við sjáum þessi tákn þá getum við verið viss um að Guðs ríki sé í nánd.

Er ekki einmitt verið að boða heimsendi á hverjum degi þessa dagana? Hitastig á jarðar fer hækkandi, hafið súrnar, koltvísýringurinn sem við sleppum út er enn langt yfir öllum mörkum og þrátt fyrir að við bætum okkur mjög og náum þeim markmiðum sem við höfum sett okkur hér í vesturheimi þá munu kóralrifin úti fyrir ströndum Ástralíu samt hverfa. Heimurinn er á leiðinn að farast hægt og rólega og þrátt fyrir að stór hluti einstaklinga sé tilbúinn til að gera ýmislegt til þess að sporna við þessu þá eru þjóðir heimsins misjafnlega langt á veg komnar með að viðurkenna vandann og hvað þá að grípa til aðgerða, enda verða efnahagsleg sjónarmið oftar en ekki ofaná.

Endalok jarðar, kjarnorkuváin
Þegar ég var barn og unglingur var það yfirvofandi kjarnorkustyrjöld sem ógnaði jörðinni. Á þessum árum var það raunverulegur vandi að Rússar eða Bandaríkjamenn gætu hvenær sem er ýtt á hnapp og eytt stórum hluta jarðarinnar. Á þessum árum var ekki búið að finna upp orðið kvíða og hvað þá kjarnorkukvíða en við vorum öll dauðhrædd við að heimurinn myndi farast einn góðan veðurdag og við gátum ekkert gert í því nema að koma okkur í neðanjarðabyrgi eða að vona það besta.

Endalok jarðar, heimstyrjaldir
Þar á undan voru það heimstyrjaldirnar sem ógnuðu lífi og öryggi fólks og voru svo sannarlega nokkurs konar heimsendar. Það er erfitt fyrir okkur sem ekki höfum upplifað heimstyrjöld að setja okkur í þau spor að ókunnugt fólk sé bara til í að sprengja saklaust fólk til þess að ná yfirráðum yfir borgum og löndum. En þessi stríð eru enn veruleiki nokkurs hluta fólks í heiminum þó ekki kallist þau heimstyrjaldir.

Heimsendarnir okkar
Við mannfólkið erum stöðugt að upplifa heimsendi. Náttúruhamfarir þekkjum við vel hér á Íslandi en við mannfólkið lifum bæði heimsenda af völdum manneskjunnar og náttúrunnar og á því er nokkuð stór munur. Og svo eru það allar persónulegu heimsendarnir okkar, hjónaskilnaðirnir, dauðsföll, draumar sem deyja og að lokum heimsendinn sem bíður okkar allra. Okkar eigin dauðdagi.

Á öllum tímum hafa þessi orð Jesú, sem við heyrum á öðrum sunnudegi í aðventu, verið túlkuð á þann veg að þarna sé Jesús að tala um endalok heimsins eins og við þekkjum hann og um endurkomu sína.

Boðskapinn um endalokin heyrum við einmitt þegar við undirbúum upphafið, fæðingu frelsarans og jólin.

Ég held að þessi endalok heimsins sem Jesús talar um þarna séu eitthvað sem við þekkjum öll. Það kemur sá tími í lífi okkar allra, að heimurinn hættir að vera eins við þekkjum hann. Að gamli heimurinn líður undir lok og nýr heimur tekur við.

Þetta gerist þegar við verðum fyrir áföllum.

Þegar við þurfum að glíma við syndina, lygar, svik, afbrýðisemi, ótta og angist.

Þetta getur jafnvel gerst þegar eitthvað stórkostlegt gerist eins og það að verða ástfangin eða að eignast barn.

Við upplifum öll einhvern tíma að heimurinn eins og við þekkjum hann líði undir lok að einverju leyti eða öllu.

Ég held að þessa heimsendalýsing Jesú sé ekki spá um eitthvað sem mun gerast í framtíðinni því heimsendar eru stöðugt að eiga sér stað. Um allan heim er fólk á hverjum degi að missa lífið eins og það þekkti það. Þetta fylgir því að vera dauðlegar verur í breyskum heimi.

Við munum ávallt halda áfram að reyna að bjarga heiminum. Það hljótum við að gera. Við munum halda áfram að gera það með því að borða rétt og menga minna. Við munum reyna að bjarga heiminum með því að boða frið og elska fólk. Og við munum reyna að fækka heimsendunum með menntun og þekkingu.

Lausnin er í nánd
„Réttið úr yður og berið höfuð yðar hátt því lausnin er í nánd“

Jesús boðar ekki aðeins heimsendi heldur biður hann okkur að bera höfuðið hátt því að lausnin er í nánd.

Þessi heimsendalýsing er ekki framtíðarspá heldur lýsing á heiminum eins og hann er og eins og hann hefur alltaf verið. Þetta er lýsing á því hvernig það er að vera manneskja í þessum brotna heimi. Jesús vill ekki að heimurinn sé svona. Á aðventunni erum við einmitt minnt á að það er lausn og lausnin er Jesús Kristur eða Guð.

Nú þegar við heyrum þessar heimsendaspár erum við einmitt að undirbúa upphafið, fæðinguna og komu frelsarans. Og þar er einmitt lykilinn að finna. Um leið og við undirbúum þessar vonarríku hátíð sem jólin eru, erum við minnt á að lífið er flókið og að heimsendar eru stöðugt að eiga sér stað í lífi fólks, í lífi þínu og lífi mínu. Einmitt þess vegna þurfum við svo innilega á voninni um frelsarann að halda, voninni um frelsarann sem deilir með okkur öllum okkar heimsendum. Hann þekkir þá og hann tekur þeim alvarlega. En um leið segir hann okkur að bera höfuðið hátt því lausnin er í nánd. Í lok hvers heimsenda fæðist eitthvað nýtt. Ný von, nýtt líf og jafnvel eilíft líf.

Gleymum því ekki þegar umhverfiskvíðinn, dauðahræðslan eða sorgin yfir því sem fór úrskeiðis í lífi okkar tekur yfir, að eitthvað nýtt og gott bíður okkar handan við hornið. Nýtt líf bíður okkar.

Mögulega felst þetta nýja líf í því að ýmislegt er að gerast í umhverfismálum og fjölmennustu löndin eru jafnvel farin að taka við sér, já og forseti Bandaríkjana fær ekki að ráða öllu. Kannski felst nýja lífið í því að þú munt ná sátt þrátt fyrir að skilnaðurinn hafi verið erfiður eða að missirinn hafi nánast verið óbærilegur. Já og mögulega felst þetta nýja líf í voninni um að það sé til eilíft líf með Guði að loknu þessu lífi.

Ég trúi því

Dýrð sé Guði sem tekur öllum okkar heimsendum alvarlega, deilir þeim með okkur en boðar okkur um leið  líf sem sigrar allar aðstæður. Hið sanna líf.

Préidkun flutt í Grafarvogskirkju annan sunnudag í aðventu 2019. Lúk. 21: 25-33.

• 

Himnaríki
Í þjóðsögunni „Sálin hans Jóns míns“ segir frá konunni hans Jóns og baráttu hennar við að koma honum Jóni sínum inn fyrir gullna hliðið, inn í himnaríki. Takið eftir því að kona Jóns ber ekkert nafn í sögunni heldur er hún aðeins kennd við mann sinn, eins og nokkuð er um enn í dag þegar kemur að fréttaflutningi. Ég legg því til að við köllum hana Þórunni. Það er svo óeðlilegt að kona sé ekki með eigið nafn, hún sem er aðalpersónan í sögunni.

En þannig var að Jón var ekkert sérstaklega góður maður. Hann var heldur ódæll, illa þokkaður og þar að auki latur og illa ónýtur á heimili sínu. En þrátt fyrir það unni Þórunn honum Jóni sínum heitt. Þegar hann er við það að gefa upp öndina fer Þórunn að hugsa um það sem tekur við að þessu lífi loknu og áttar sig á því að Jón muni aldrei komast inn í himnaríki eins og hann hagaði sér í þessu lífi.  Hún tekur þá á það ráð að setja skjóðu fyrir vit hans, um leið og hann gefur upp öndina, og fanga þannig sálina þegar hún yfirgefur líkamann. Hún bindur þá vel fyrir og heldur beint að hliðum himnaríkis til þess að koma honum Jóni sínum á framfæri. Þarna við hliðið hittir hún fyrir bæði heilagan Pétur, heilagan Pál auk Maríu móður Jesú og ekkert þeirra vill hleypa honum Jóni inn þrátt fyrir að Þórunn geri sitt besta til þess að sýna þeim fram á að sjálf hafi þau ekki verið mikið skárri en Jón hennar á meðan þau gengu um á þessari jörð. Að lokum kemur Jesús sjálfur til dyra og jafnvel hann vill ekki hleypa Jóni inn. En rétt áður en hliðið lokast tekst Þórunni að kasta skjóðunni með sálinni hans Jóns inn fyrir hliðið og við það léttir henni mikið. Henni tókst, þrátt fyrir allt, að koma honum Jóni sínum inn í himnaríki.

Til er flökkusaga sem er á þá leið að lykla Pétur hafi tekið hlutverk sitt við hliðið afar alvarlega og aðeins hleypt þeim inn í himnaríki sem áttu það sannarlega skilið. Síðan skilur hann ekkert í því hversu hratt fjölgar í himnaríki þrátt fyrir alla hans fyrirvara og takmarkanir. Það er bókstaflega allt að fyllast af fólki. Að lokum sér hann að það getur ekki verið allt með felldu og hann fer og kannar málið. Þá kemur í ljós að á meðan hann hleypir aðeins þeim inn sem hafa lifað sem næst fullkomnu lífi, þá hefur Jesús hleypt öllum hinum inn um hliðardyrnar.

Að dæma
Mikið er ég fegin að þurfa ekki að dæma í öllu því sem upp kemur í samélaginu.   Sem betur fer er það ekki ég sem þarf að dæma í Samherjamálinu og ég þakka Guði fyrir að það var ekki ég sem þurfti að dæma í Klaustursmálinu í fyrra. Öll þessi hneykslismál sem ég hef svo sannarlega skoðun á eru þó, sem betur fer, ekki á mínu valdi að dæma í. Ég má svo sannarlega hafa skoðun á þessum málum og öðrum sem komist hafa í hámæli en það er ekki mitt að fella endanlega dóma. Ég ætla þó að segja strax, svo það sé alveg á hreinu, að ég tel bæði þessi mál hafa verið þeim sem að þeim stóðu til háborinnar skammar og að við fyrstu sín hafa afleiðingar þessarar hegðunnar ekki verið í neinu hlutfalli við alvarleika þessara mála.

Ætli ég verði ekki bara að viðurkenna að stundum væri ég kannski alveg til í að vera dómari, svona þegar mér finnst ekkert vera að gerast í spillingarmálum og óréttlætið öskrar á okkur.

Þó er það svo að dómarar dæma ekki eftir hentisemi heldur eftir lögum og reglum og verða að rökstyðja dóma sína vel. Okkur getur stundum virst sem dómarar láti skoðanir og tilfinningar hafa áhrif á dóma sína en hvað sem okkur kann að finnast þá þurfa þeir í það minnsta að rökstyðja sína dóma og lengi er hægt áfrýja dómum ef við erum ekki sátt.

Réttlátir dómar?
Getum við teyst því að allt sem upp kemur í okkar brotna heimi verði dæmt á réttlátan hátt, þannig að allir skúrkar fái makleg málagjöld og þau sem eru raunverulega saklaus verði sýknuð? Eða viljum við kannski að okkar persónulegu skoðanir, tilfinningar, hefnigirni, öfundsýki og almenn hneykslan fái að hafa svolítil áhrif á dómana?

Við vitum að dómarar eru ekki óskeikulir og allir dómar því ekki hundrað prósent réttlátir. Gott dæmi um það er Guðmundar og Geirfinnsmálið. Við vitum líka að þrátt fyrir að flestum okkar finnst eitthvað um flesta hluti þá er það ekki endilega réttlátt og óskeikult mat. Svo eru það öll málin sem aldrei er dæmt í m.a. vegna þess að um valdamikið fólk er að ræða. Það stefnir allt í að Samherjamálið fari á þann veg.

En er þá til eitthvað sem heitir réttlátur dómur?

Ég sagði áðan að ég væri fegin því að þurfa ekki að dæma í málum og ástæðan er sú að þegar upp er staðið þá er dómur Guðs eini dómurinn sem ég treysti að sé fullkomlega réttlátur. Ég treysti dómi Guðs því Guð er það eina sem hefur allar forsendur sem þarf til þess að geta dæmt. Við getum ekki platað Guð með því að reyna að fegra okkur og við þurfum ekki að gera það. Guð veit hvers vegna við erum eins og við erum, hvers vegna við breytum eins og við breytum. Guð þekkir leyndarmálin okkar sem betur fer.  

Ég segi “sem betur fer” vegna þess að þrátt fyrir að okkur þyki leyndarmálin okkar oft skammarleg og neyðarleg þá er ég alveg viss um að þau eru langt því frá jafn skammarleg og við sjálf upplifum þau. Því þegar ljós Guðs lýsir á okkur og allt okkar líf birtist, leyndarmálin, angistin, erfiðleikarnir, vonbrigðin, gleðin og sigrarnir þá verður ljóst hvers vegna við breyttum eins og við breyttum. Þá sjáum við skýringuna á því hvers vegna við erum eins og við erum.

Öll eigum við leyndarmál sem við upplifum að þoli ekki dagsljósið. Öll höfum verið gert og hugsað eitthvað sem við skömmumst okkar fyrir og viljum ekki deila með neinni manneskju. Sum okkar hafa jafnvel gert hræðilega hluti. En ég er líka nokkuð viss um að þegar við síðan deilum þessum hlutum, þá kemur í ljós að þeir er alls ekki eins slæmir eða skammarlegir og við töldum. En ef þeir eru það þá þurfum við að vera manneskjur til að taka afleiðingum þess sem við gerðum og til þess að geta átt möguleika á fyrirgefningu. Þegar við höfum gert það þá eigum við sama möguleika og allt annað fólk frammi fyrir dómi Guðs.

Himnaríki
Þórunn, konan hans Jóns var góð kona og sagan um sálina hans Jóns míns sýnir okkur að jafnvel hinn versti skúrkur getur átt einhverja manneskju sem elskar hann/hana og er tilbúin að hjálpa honum. Kannski er þetta dæmi um meðvirkni út yfir gröf og dauða. Kannski er það bara hjartahlýja og skilningur á því að við erum öll ófullkomin, jafnvel postularnir og María mey. Og sagan um Jesú sem hleypti öllum inn um hliðardyrnar minnir okkur á að Guð þekkir okkur betur en við sjálf og sér svo margt miklu betra í okkur en við gerum sjálf. Guð sér okkur nefnilega eins og við erum og sú mynd er yfirleitt svo miklu skýrari og bjartari en sú sem við sjáum.

Guð sér ástæðurnar fyrir því að við erum eins og við erum.

Þegar kemur að dómum þá trúi ég því að við þurfum ekki að óttast dóm Guðs. Við þurfum miklu fremur að óttast dóma okkar sjálfra og samferðafólks okkar. Þannig erum það við sjálf og samferðafólk okkar sem getum dæmt okkur til helvítis, ekki Guð.

Ef Guð elskar okkur eins og við erum, með öllum okkar mistökum og göllum og öllum okkar afrekum og kostum þá ættum við einnig að elska okkur sjálf.

Við þurfum því ekki að óttast dóm Guðs, sem ávallt sér það besta í okkur en látum vera að bera fullt traust til dóma okkar sjálfra. Og reynum að muna það, þegar við dæmum annað fólk, að við þekkjum ekki alla söguna, við þekkjum ekki ástæðurnar fyrir athöfnum annarra og jafnvel oft ekki okkar sjálfra.

Dýrð sé Guð sem ávallt sér okkur mildum og réttlátum augum og  dæmir aðeins af meiri elsku en við munum nokkurntíma þekkja.

Að lifa með okkur sjálfum
Er ekki gott þegar allir hlutir eru á sínum stað? Þegar fólk er bara eins og venjulega og ekkert óvænt gerist? Jú það er best því þegar hlutirnir í kringum okkar breytast, þegar börnin verða fullorðin og fara að slíta sig frá foreldrunum, þegar vinkonan sem alltaf er til í að fara eitthvað með þér er allt í einu komin með kærasta og síðan fjölskyldu og vill bara vera heima, þegar þétti vinurinn breytir um lífsstíl og fer í ræktina og þegar vinkonan sem alltaf hefur sagt já fer að segja nei, þá þurfum við að breyta svo mörgu líka. Þá getur stundum verið svo erfitt að gleðjast með þeim sem tekst að breyta lífi sínu til betri vegar og fer allt í einu að ganga betur, sérstaklega þegar við upplifum að við verðum eftir. Þegar við fylgjum ekki með í breytingunum.

Eða er það kannski bara erfitt ef við erum ekki sátt við okkur sjálf og vitum að við þurfum að breyta einhverju en höfum ekki orkuna til þess?

Nú er verið að sýna þætti á Netflix sem heita „Living with yourself“ eða „Að búa með sjálfri/sjálfum þér“. Þessir þættir fjalla um Miles, mann sem er almennt ósáttur við líf sitt. Hann er þreyttur og orkulaus, gengur ekki nógu vel í vinnunni, er dapur og nennir ekki að leggja neitt á sig í hjónabandinu og er bara almennt búinn á því.

Einn daginn tekur hann eftir því að vinnufélagi hans, sem hafði verið álíka óspennandi og hann sjálfur, er gjörbreyttur. Hann er kraftmikill, hugmyndaríkur og almennt frábær. Hann spyr vinnufélagan hvað hafi gerst og hann segir honum frá heilsulind þar sem hann getur farið í stutta DNA meðferð og komið út sem nýr maður.

Miles ákveður að reyna þetta líka. Þegar þangað er komið er honum sagt að DNA:ið hans sé notað til að búa til útgáfu af honum sjálfum. Það sem hann veit ekki er að það er verið að klóna hann. Búa til nýja og miklu betri útgáfu af honum, mann sem lítur út eins og hann (bara aðeins flottari) og býr yfir hans minningum. En auðvitað fer eitthvað úrskeiðis. Nýji Miles gengur út af stofunni hress og flottur, meira að segja með betri sjón en áður en gamli Miles vaknar í gröf úti í skógi. Það átti sem sagt að drepa gamla Miles og grafa úti í skógi og láta nýja Miles taka yfir lífið hans. En gamli Miles vaknar og allt í einu eru komnar tvær útgáfur af honum.

Ég ætla ekki að segja frá allri atburðarrásinni en við getum reynt að ímynda okkur hvernig það er að lifa með betri útgáfu af okkur sjálfum.

Það sem hann dreymdi um var að fá einfalt „fix“. Hann vildi breytast án þess að þurfa að hafa fyrir því. Hann heldur að hann sé kominn með lausnina og hún kostar enga vinnu aðeins pening. En svo kemur í ljós að það var engin þess háttar leið í boð því að til þess að klónið hans, betri útgáfan fengi að lifa lífinu hans þurfti hann að deyja. Þegar upp er staðið var engin einföld og fljótleg leið til þess að bæta sig. Hann þurfti að hafa fyrir því sjálfur.

Að taka þátt í kraftaverkinu
Við erum á kraftaverkatímabilinu í kirkjuárinu og heyrðum enn eina kraftaverkasöguna lesna hér dag. Jesús læknar blindan mann.

Þetta gerist, samkvæmt þessari frásögn,  með einhverskonar kraftaverki þar sem munnvatn og leðja koma við sögu. Þegar Jesús læknar hann byrjar hann á því að skyrpa á jörðina og gera leðju úr munnvatninu og strjúka henni á augu hans. Að því búnu segir hann honum að fara að ákveðinni lind sem heitir Sílóam og þvo sér. Hann gerir það og fær sjónina.

Það er margt athyglisvert við þessa sögu og eitt af því er að Jesús snertir hann ekki bara og segir að nú sé hann læknaður. Hann er með alls kyns kúnstir og lætur síðan manninn taka við og ljúka lækningunni sjálfur. Hann, blindur maðurinn, þarf að ganga að vatninu og þvo sér.

Hvað ætli hefði gerst ef hann hefði ekki farið að ánni og þvegið sér? Ætli hann hefði ekki læknast? Ef hann hefði ekki nennt að sinna sínum hluta af vinnunni og viljað að þetta gerðist bara af sjálfu sér, hefði þá kannski ekkert breyst?

 Ég held að í dag vilji Guð segja okkur að við þurfum sjálf að taka þátt í kraftaverkunum í lífi okkar. Að ef við viljum að eitthvað breytist þá er Guð tilbúið að hjálpa okkur en við þurfum að vinna vinnuna. Guð gefur okkur forsendurnar en það er okkar að gera það besta úr þeim.

Viðbrögðin
Þessi maður fylgir orðum Jesú og vinnur vinnuna. Hann fer og þvær sér og hann breytist. Hann er ekki lengur blindi maðurinn, þessi sem alltaf situr á sama stað og betlar. Hann er breyttur og getur nú tekið fullan þátt í samfélaginu þar sem hann hefur hingað til þurft að láta sér nægja að sita úti á jaðrinum. Og þetta þykir fólkinu í kringum hann afar óþægilegt. Fólk fer að efast um hvernig þetta gerðist og hann þarf stöðugt að vera að endurtaka söguna. Fólk vill vita hver gerði þetta, hvernig það gerðist og hvar Jesús sé núna. Foreldrar hans eru meira að segja kallaðir til og spurðir út úr. Hann sem hingað til hafði verið blindi betlarinn var nú orðinn annar og fólkið í kringum hann þurfti að breyta viðhorfi sínu til hans. Það þurfti að umgangast hann á annan hátt, það þurfti sjálft að breytast því allt var ekki lengur eins og það hafði alltaf verið. 

Að lifa með okkur sjálfum
Sannleikurinn er sá að þrátt fyrir að við breytumst, þroskumst og virðumst vera orðnar nýjar manneskjur, þá erum samt alltaf þau sömu. Við verðum aldrei nýjar manneskjur sama hvað gerist því það er aðeins til ein útgáfa af okkur. Þess vegna þurfum við ekki að óttast þó fólkið í kringum okkur þroskist eða breyti einhverju í lífi sínu og fái þannig önnur hlutverk í okkar lífi. Þau eru enn hin sömu. Og með sama hætti getum ekki búist við því að við verðum aðrar manneskjur þó við tökum okkur á og breytum einhverju til batnaðar. Við sitjum alltaf uppi með okkur sjálf eins gamli Miles sem vaknaði upp í skóginum. Blindi maðurinn var áfram hann sjálfur. Það sem breyttist var að Jesús hafði hjálpað honum og komið honum af stað með að breyta því sem þurfti að breytast.

Með sama hætti gefur Guð okkur öllum það sem við þörfnumst til þess að við getum haldið áfram með kraftaverkin í okkar lífi. Þessi kraftaverk þurfa ekki að vera stór eða merkileg en það er miklvægt að vita að þegar við þurfum að breyta einhverju þá getum við það því Guð hjálpar okkur að hefja vinnuna með því að gefa okkur forsendurnar.

Vissulega er margt í okkar lífi sem er ekki á okkar valdi og við þurfum að hafa vit til þess að greina þar á milli en það getur verið á okkar valdi hvernig við bregðumst við lífinu og því sem við ráðum ekki við. En það er líka svo margt sem við höfum vald yfir og ef við treystum því að Guð gefi okkur forsendurnar og við reynum að hlusta á leiðsögn og vilja Guðs þá getum við þroskast, lært og reynt að bæta okkur í því sem við getum, og orðið enn betri manneskjur.

Dýrð sé Guði sem hjálpar okkur að vinna kraftaverk í okkar eigin lífi.

Prédikun flutt í Grafarvogskirkju 27. október, 19. sunnudag eftir þrenningarhátíð. Jóh. 9: 1-11.

Siðasta hálmstráið

Sögur

Prédikun flutt í Kirkjuselinu í Garafarvogi 13. október 2019. Guðspjall Mark. 9: 17-29.

1
Það voru eitt sinn foreldrar sem áttu yndislega fallegan og vel gerðan dreng. Þegar drengurinn nálgast unglingárinn kemur í ljós að hann er haldinn alvarlegri flogaveiki. Þetta byrjar vægt, bara einstaka flog og oft virðist sem þetta sé að lagast en einmitt þá kemur oftar en ekki bakslag og þetta versnar. Þannig líða árin og að lokum er staðan orðin þannig að foreldrarnir eru algjörlega ráðþrota. Drengurinn hafði margoft verið nær dauða en lífi, bæði vegna flogana en líka vegna þess að hann datt oft illa þegar flogin komu og var þá oft hætt kominn. Foreldrarnir höðu leitað til færustu lækna. Drengurinn hafði fengið öll bestu lyfin en þau voru líka farin að hafa áhrif á persónuleikan hans. Pabbi hans og mamma höfðu reynt allt og voru hrædd um að einn daginn myndi hann einfaldlega deyja úr þessum sjúkdómi. Þau höfðu engu að tapa og voru tilbúin að reyna allt, líka eitthvað yfirnáttúrulegt. Þau höfu heyrt að Jesús væri að lækna fólk og að hann hefði alveg sérstakan mátt. Þau höfðu talað við lærisveinana hans en þeim hafði ekki tekist að lækna hann. Þau voru því frekar efins þegar þau fóru á fund Jesú og lögðu drenginn fram fyrir hann. Og viti menn! Jesús læknaði drenginn! Honum batnaði! Floginn eða illi andinn, eða hvað það nú var sem var að hrjá hann, fór út úr honum og hann varð heill. Þetta tók á. Jesús skammaði lærisveinana. Hann skammaði fólkið sem var þarna en hann læknaði barnið þeirra og sagði að lokum að þetta hefði verið óvenju erfitt viðfangsefni. Að ekkert nema bænin hefði virkað að lokum, þegar búið var að reyna allt annað.

2
Það voru eitt sinn foreldrar sem áttu góða og gáfaða dóttur. Henni gekk bæði vel í íþróttum og í námi. Hún varð fljótt framarlega í frjálsum íþróttum. Hún fékk háar einkunnir. Þegar hún komst á unglingsárin gekk allt vel til að byrja með. Hún fékk áfram góðar einkunnir og þurfti lítið að hafa fyrir skólanum. Hún eignaðist kærasta og var vinsæl meðal vinanna í skólaum og félagsmiðstöðinni. En að því kom að henni hætti að ganga jafnvel í íþróttunum, kannski þegar hún var um það bil fjórtán ára og að lokum hætti hún í frjálsum. Það fór að vera svo gaman að vera með vinunum á kvöldin. Þau fóru að prófa að drekka og hún var löngu byrjuð að veipa. Hún prófaði kannabis og fannst það gott. Smám saman færðust mörkin hennar þegar kom að áfengi og ýmsum efnum. Hún fór að nota þau stundum á daginn líka og þá fór mætingin í skólan að verða slakari. Auðvitað sáu foreldrarnir hvað var að gerast, eða svona næstum því alla vega, en það var alveg sama hvað þau reyndu. Það breytti engu. Hún fór í menntaskóla en eftir að hafa hangið þar inni í þrjú ár datt hún endanlega út. Þá var hún farin að reykja kannabis daglega og taka önnur efni. Áfengi notaði hún bara með. Vinahópurinn breyttist og hún fór að hverfa að heiman, stundum í marga daga í senn. Mamma hennar og pabbi reyndu allt. Þau töluðu við skólann, við félagsmálayfirvöld, við lögregluna. Þau útveguðu henni pláss í meðferð nokkrum sinnum, fóru með hana til geðlæknis, prests og sálfræðings. Þau töluðu við vinina og þau leituðu sér hjálpar sjálf. Þau lokuðu á hana. Þau opnuðu á hana. Þau skömmuðu hana og þau héltu utanum hana og elskuðu hana. Að lokum dugði ekkert annað en að falla á kné og biðja til Guðs. En hjálpin þeirra kom aldrei. Litla barnið þeirra dó áður en hún varð 23 ára úr of stórum skammti.

3
Það var eitt sinn kona sem hafði verið hraust alla sína ævi. Hún hafði bara fengið pestir einstaka sinnum, svona eins og við öll, en varla meira en það. Hún lifði heilbrigðu lífi, hafði reyndar reykt á frá því húm var um átján ára og til rúmlega þrítugs en að öðru leyti hafði hún hugsað vel um sig. Hún hreyfði sig reglulega, gekk á fjöll og fór í ræktina. Hún borðaði þokkalega holt eða í það minnsta ekkert sérstaklega óholt. Hún átti góða fjölskyldu og lífið lék við hana. Þegar hún er orðin 45 ára fer hún að finna að það er eitthvað sem er ekki eins og það á að vera og eftir nokkuð margar og ítarlegar rannsóknir fær hún það staðfest að hún er með krabbamein í brjósti. Þessar fréttir urðu henni nokkuð mikið áfall þrátt fyrir að hún vissi vel að líkurnar á þessu krabbemeini hjá konum væru þó nokkrar. Hún vissi líka að líkur á lækningu væru yfirleitt nokkuð góðar en þetta fór samt verulega illa í hana. Allt hafði gengið svo vel þar til kom að þessu að hún vissi eiginlega ekki hvernig hún ætti að vinna með þetta. Auk þess kom í ljós að meinið var komið vel á veg þegar það greindist og ekki hægt að skera það nema að hægt væri að minnka það fyrst. Hún fór strax í meðferðir og gerði allt sem læknarnir mæltu með og það gekk ágætlega. Hún fékk góða hálp bæði frá fjölskyldu og vinum og fagfólki. Vinur hennar sem var í tengslum við kirkjuna setti nafnið hennar á bænalista þar þannig að fjöldi fólks bað fyrir henni í hverri viku. Það kom meira að segja fyrir að hún prófaði að biðja til Guðs þó hún væri ekki í mikilli æfingu, enda hafði hún aldrei þurft á slíkri hjálp að halda áður. Hún bað þess að Guð tæki meinið frá henni, að hún yrði frísk. Og það kom að því að meðferðirnar höfðu tilskilin áhrif. Í dag eru átta ár frá því henni var tilkynnt að hún væri orðin full frísk á ný.

4
Það var eitt sinn maður sem hafði lifað viðburðaríku og góðu lífi. Það hafði svo sem ekki verið án áfalla. Barnæskan hafði ekki verið áfallalaus. Móðir hans var honum ekki alltaf góð en hann hafði komist í gegnum þetta án alvarlegra meina. Hann og fyrrverandi konan hans höfðu skilið eftir frekar erfitt hjónaband en hann átti fimm góð börn sem hann var svo óendanlega stoltur af. Barnabörnin voru líka orðin fjölmörg. Hann hafði gifst á ný og það hjónaband var farsælt og gott. Þau ferðuðust mikið og nutu þess að vera saman og með fjölskyldunni sinni stóru. Hann hafði alltaf unnið mikið en gat þó einnig notið þess vel að vera í fríi með konunni sinni sem honum þótti svo undur vænt um. Þegar hann er kominn á eftirlaun og er rétt að vera 74 ára kemur í ljós að hann er með krabbamein í brisi. Þegar honum er tilkynnt hvers kyns er verður honum ljóst að þetta verkefni verði ekki auðvelt. Hann skildi það strax á lækninum að þetta væri erfitt viðureignar og fékk það staðfest þegar hann fór heim og googlaði. Þetta voru ekki auðveldar fréttir enda hafði hann þegar misst bæði vini og fjölskyldumeðlimi úr krabbameini. Þau ræddu þetta út frá öllum hliðum, hjónin og hann var alveg viss um að hann vildi reyna meðferð þó líkurna væru ekki ýkja miklar. Hann ákvað strax að hann myndi ekki gefast upp heldur reyna að sigra. Hann langaði bara alls ekki að deyja strax. Þegar eftir fyrstu meðferð kom í ljós að árangurinn var lítill sem enginn. Honum var boðin önnur, ólík meðferð sem hann þáði eftir samtöl við konuna sína, vini og lækna. Hann vissi vel að líkurnar væru ekki góðar en nú var hann að hugsa um að lengja tímann með fólkinu sínu eins og hægt væri. Meðferðin gekk ekki vel og smám saman dró af honum. En hann langaði ekki til að deyja. Hann bað til Guðs. Hann bað af öllu hjarta. Til að byrja með bað hann Guð um að hann yrði frískur en smám saman þróuðust bænirnar yfir í það hann fengi aðeins lengri tíma og hann bað fyrir konunni sinni, sem hann elskaði svo, og fyrir börnunum sínum og barnabörnunum. Að lokum þakkaði hann fyrir allt. Hann lést sjö mánuðum eftir að hann greindist.

Síðasta hálmstráið
Sögurnar gætu allar verið sannar og þær eru það allar að einhverju leyti enda eru þær samdar út frá sögum fólks sem ég hef gengið með í gegnum sína erfiðleika. Þær eru um fólk sem trúir heitt og um fólk sem hefur lítið velt trúnni fyrir sér. Þær eru um fólk sem á vini og fjölskyldu sem trúa en líka um fólk sem kemur úr umhverfi sem ekki einkennist af trú. Það sem fólkið á þó allt sameiginlegt er að það hefur komið sá tími í þeirra lífi að þau hafa ekki átt neina aðra von eftir en Guð.

Fyrsta sagan, um drenginn sem fékk lækningu við flogaveiki er tilbrigði við sögu dagsins í Markúsarguðspjalli. Í guðspjallinu er reyndar talað um að drengurinn hafi verið haldinn illum anda en samvkæmt lýsingunum á ástandi drengsins virðist nokkuð ljóst að þarna var um flogaveikt barn að ræða.

Í þessari sögu er sagt frá foreldrum, eða föður, sem er tilbúinn að ganga ansi langt til þess að leita drengnum lækningar. Hann er búinn að reyna allt og aðeins Jesús er eftir. Ég held að við getum öll sett okkur í þau spor að ef barnið okkar eða einhver sem við elskum framar öllu verður veik og enga lækningu er að finna, þá erum við tilbúin til þess að reyna allt. Oft er Guð þá síðasta hálmstráið, þegar allt annað þrýtur. Hjá mörgum okkar er Guð vissulega með frá byrjun en það sem þessar sögur eiga allar sameiginlegt er að þegar öll önnur ráð þrýtur, þegar læknavísindin geta ekki hjálpað lengur er ekkert annað eftir en Guð og vonin um kraftaverk. Og þegar við erum komin á þann stað held ég að við séum flest, ef ekki öll, tilbúin til þess að vonast eftir kraftaverki þó við myndum aldrei trúa á slíkt undir venjulegum kringumstæðum.

Í sögunni í Markúsarguðspjalli á kraftaverk sér stað eða í það minnsta læknast drengurinn. Og stundum er það þannig að fólk læknast jafnvel þegar ekki leit út fyrir að nokkur von væri eftir. Kannski er það kraftaverk. En það er þó svo sannarlega ekki alltaf þannig. Margar sögur enda ekki vel, alveg sama hversu heit trú okkar er eða hversu sterk von okkar og ósk er um kraftaverk.

Ég veit ekki hvers vegna sumar sögur enda vel og aðrar ekki.

Ég vildi óska þess að allar sögur enduðu vel og ég býst við að þú gerir það líka.

Guð er með í öllum sögum
Ég hef gengið með fólki í gegnum margvíslegar raunir og mikla erfiðleika. Sumar sögur hafa farið vel en aðrar ekki. Það sem ég er þó alveg sannfærð um er að Guð er jafn mikið með okkur þegar sögurnar enda illa og þegar þær fara vel. Endirinn á sögunum byggir ekki á trú okkar. Trú pabbans bjargaði ekki drengnum með flogaveikina. Stúlkan sem lést úr of stórum skammti dó ekki vegna þess að foreldrar hennar trúðu ekki nóg.

Ég á erfitt með trúa því að Guð stjórni lífi og dauða en ég trúi því að Guð sé með okkur bæði þegar lífið er gott og allt fer vel og þegar lífið verður erfitt og jafnvel óbærilegt.

Ekkert okkar fer í gegnum heila ævi án áfalla. Það er óvenjulegt að manneskja fari í gegnum heila ævi og eigi aðeins sögur sem enda vel. Eins er það óvenjulegt og varla til að manneskja eigi aðeins sögur sem fara illa.

Þrátt fyrir að ég eigi ekki auðvelt með að trúa á kraftaverk, þó ekki sé nema vegna þess að þau virðast of tilviljanakennd, þá er ég alveg sannfærð um mátt bænarinnar. Ég veit að bænin hjálpar því ég hef ítrekað orðið vitni af því og upplifað það sjálf. Svarið við bænunum okkar er ekki alltaf eins og við vildum en bæn til æðri máttar sem beðin er Jesú nafni hefur áhrif. Fólk læknast ekki alltaf en þá getur bænasvarið verið faðmlagið, handtakið og hlýju orðin sem samferðafólkið okkar veitir okkur.

Bænin róar hugann og gefur von. Hún veitir okkur kraft og frið í hjarta og hún flytur jafnvel fjöll.

Öll munum við lifa góðar sögur og slæmar. Við munum flest einhvern tíma finna okkur á stað þar sem við eigum engin úrræði eftir önnur en bænina og stundum dugir hún ekki til. Það sem við getum öll gert er að sýna það hugrekki að dvelja með náunga okkar líka í sögunum sem enda ekki vel. Það getur verið bænasvar þegar allt annað þrýtur.

Dýrð sé Guði sem bæði er með okkur í hinu góða og þegar sögurnar okkar enda ekki vel.

Prédikun flutt í Kirkjuselinu í Grafarvogi 1. september 2019
Luk. 7;36-50

Fætur
Hefur þú þvegið fætur annarrar manneskju?

Kannski ertu snyrtifræðingur eða fótaaðgerðafræðingur og þá hefur þú náttúrulega gert það oft og mörgum sinnum. En ef þú vinnur ekki við það. Hefur þú þá gert það?

Ég er ekki viss um að ég hafi þvegið fætur nema þá helst barna minna sem telst nú varla með.

Okkur finnst mörgum eitthvað svo náið að snerta fætur fólks auk þess sem mér virðist sem nokkuð af fólki sé með hálfgerða fóbíu fyrir fótum og tám. Sumum finnst tær hreinlega ljótar.

Ekki veit ég hvort fólk hafði minni fóbíur fyrir fótum á tímum Jesú. Þó var sá munur að fólk gekk gjarnan í söndulum eða berfætt eftir rykugum vegum og í sandi og það var það hlutverk þjóna að þvo fætur heimilisfólks og gesta á betri heimilum.

Fæturnir eru tenging okkar við jörðina. Við sem erum svo lánsöm að geta staðið á fótunum finnum fyrir jarðtengingunni í gegnum fæturna. Fæturnir eru því kannski það mest jarðneska við manneskjuna. Þegar við, sem erum næstum alltaf í skóm og sokkum, síðan förum úr sokkum og skóm þá verðum við berskaldaðri en þegar fæturnir eru fullklæddir, huldir og jafnvel upphækkaðir.

Þannig finnst mér alltaf hálfóþægilegt að þurfa að ganga á sokkaleistunum eða berfætt í gegnum öryggishliðið í Keflavík. Ég upplifi stundum að hluti af reisn minni hverfi með skónum. Mikið er því gott að klæða sig í þá aftur og arka bein í baki og helst á svolítið háum skóm frá hliðinu.

Kona með tár og hár
Í dag heyrðum við sagt frá konu sem kom óboðin í matarveislu þar sem Jesús var gestur. Veislan var haldin hjá farisea nokkrum sem hét Símon en farisear voru íhaldssamir, strangtrúaðir Gyðingar.

Konan, þessi óboðni gestur gengur beint að Jesú og fer að þvo fætur hans með tárum sínum og þerrar þá  síðn með hári sínu. Þá kyssir hún fætur hans og smyr þá með smyrslum.

Þessi saga er í öllum fjórum guðspjöllunum þó útgáfurnar séu ekki allar alveg eins. Ég held að við getum gengið út frá því að þessi saga hafði áhrif á fólk og því er hana að finna á fjórum stöðum í Biblíunni.

Það er svo mikil jarðtenging í þessari sögu. Konan sýnir okkur svo vel að Jesús er ekki eingöngu upphafinn og ósnertanlegur heldur var hann einnig ósköp venjuleg manneskja með ósköp venjulegar tær sem stundum urðu óhreinar. Hún sýnir okkur að Jesús þurfti á kossum og snertingu að halda, eins og við. Hann þurfti á smurningu að halda, eins og við.

Jesús, sem kom í heiminn til þess að sýna okkur hver Guð er, var fullkomlega jarðneskur um leið og hann var fullkomlega Guð.

Ég sé þessa samkomu fyrir mér þar sem karlarnir sitja saman og spjalla. Kannski keppast þeir um að vanda mál sitt og vera kurteisir og koma vel fyrir þegar þessi kona kemur inn með hár og tár og kossa og allt mögulegt sem er bara alls ekki við hæfi. Enda líst Símoni, gestgjafanum ekkert á blikuna og hann veltir fyrir sér hvort Jesús sé ekki að skilja hvers konar kona þetta sé. Hvort hann skilji ekki að það sé alls ekki við hæfi að Jesús sé að umgangast svona bersynduga manneskju og hvað þá að hann leyfi henni að kássast svona utan í sér.

Jesús sér hana
Eitt er ljóst; Jesús sér konuna. Og hann kann að meta það sem hún er að gera. Hún notar ekki flókin og falleg orð. Hún bíður ekki þar til röðin kemur að henni enda veit hún að röðin mun aldrei koma að henni. Hún er ekki verðug. En Jesús sér hana og hann vill að Símon sjái hana líka.  Hann vill að við sjáum hana. Konuna sem sýndi honum kærleika og ástúð án orða. Konuna sem þráði að tilheyra Guði og vera elskuð og lagði allt í sölurnar til þess.

Í þessari útgáfu sögunnar, í Lúkasarguðspjalli, smyr konan fætur Jesú. Hún smyr óhreinasta hluta líkamans sem alltaf er í snertingu við jörðina. Kannski var hennar staða svolítið eins og staða fótanna. Hún svo sannarlega álitin jarðnesk og ekkert heilagt við hana í hugum fólks. Sumt fólk var áreiðanlega með fóbíu eða í það minnsta óþol gagnvart henni. Það var litið niður á hana og hún óhrein í hugum felstra.

Hér eins og svo oft þegar kemur að Jesú er hlutverkunum snúið við. Þessi kona var svo langt frá því að hafa þá stöðu gagnvart Jesú að geta smurt hann. En smurning er fyrirbæri sem kemur ítrekað fram í Bibliunni þar sem t.d konungar og prestar voru smurðir til þjónustu. Þá táknaði smurningin að manneskjan var helguð, tekin frá fyrir einhverja tiltekna þjónustu. Einnig má skilja þetta sem eins konar fyrirbæn. Reyndar var látið fólk einnig smurt fyrir greftrun og jafnvel höfuð dýra til að verja þau ágangi skordýra.

Kannski var það bersynduga konan sem smurði Jesú til þjónustu sinnar. Hin smæsta í augum fólks smurði hinn hæsta. Hið jarðneska helgaði hið himneska.

Jesús þáði smurningu konunnar. Hann var þakklátur tárum hennar og kossum. Hann sá hana og hann vildi að þau sem litu niður á hana sæu hana líka.

Þannig sér Guð þig og mig. Guð sér okkur eins og við erum. Guð lítum aldrei smáum augum á þig og vill ekki að þú gerir það heldur.

Við erum konan sem smurði Jesú. Við erum Símon sem leit niður á konuna og við erum Jesú sem þáði smurningu. Þessi saga sýnir okkar að skilin milli hins jarðneska og hins himneska eru ekki alltaf svo skörp. Hið heilaga blandast hér hinu jarðneska og Guð kannski einmitt þar sem hið himneska og hið jarðneska mætast.

Dýrð sé Guði sem sér okkur eins og við erum og er þar sem hið himneska og jarðneska mætast.

Magn, bragð og fegurð
Nýlega heyrði ég einhvers staðar sagt að fólk sem hefur lítið á milli handanna spyrji matargesti sína hvort þau hafi fengið nóg að borða. Þau sem teljast til millistéttar, hafa nóg en ekki of mikið, spyrja hvernig maturinn hafi bragðast en þau sem eiga miklu meira en nóg af öllu hugsi auk þess um hvernig maturinn líti út.

Ég veit ekki hvort þú kannast við þetta. Fullyrðingin er náttúrulega fullkomlega steríotýpisk fullyrðing en þó held ég að það sé svolítið til í henni. Ég man eftir eldra fólki  í fjölskyldunni sem alltaf vildi vera að troða í gesti sína nógu miklum mat. Fólki sem galdraði fram veisluborð úr nánast engu þó gesti bæri að garði án fyrirvara. Þetta sama fólk hefði aldrei látið hvarfla að sér að henda mat. Þegar ég var rúmlega tvítug vann ég á Hrafnistu með skóla og hafði m.a. það hlutverk að færa fólki, sem komst ekki niður í matsalinn, kvöldmat upp á herbergin sín. Þegar ég skammtaði þeim á diskana var viðkvæðið iðulega að ég gæfi þeim allt of mikið. Þegar ég svaraði og sagði að þau gætu bara skilið eftir kom á þau skelfingarsvipur og ég sá að það kom ekki til greina. Ég lærði því smá saman að minnka skammtana. Þetta var áður en við uppgötvuðum að matarsóun væri bæði siðlaus og óumhverfisvæn.

Síðan kom að því að fólk fór að geta leyft sér meira í mat og fjölbreytnin varð ríkari hér á landi og þá fórum við smá saman að geta leyft okkur að leggja meiri áherslu á bragðið og minni áherslu á magnið. Mín kynslóð galdrar ekki fram dúkað veisluborð þó gesti beri að garði nema mögulega að um afmæli sé að ræða. Þegar ég hitti vinkonur mínar er yfirleitt eingöngu boðið upp á kaffi og sjaldan eitthvað með því.

Og eftir því sem velmegunin varð meiri hér á landi, í kringum 2007, gat hlutfallslega fleira fólk lagt áherslu á útlit matarins, pantað hann frá flottri veisluþjónustu í stíl við tískustraumana, húsgögnin og sumarkjólana.

Á sama tíma er það svo að stór hluti íbúa þessarar jarðar yrði þakklátur fyrir það eitt að fá reglulega magafylli.

Matarkúrar og lífsstíll
Öll eigum við í einhverju sambandi við mat, misjafnlega heilbrigðu. Við komumst jú ekki hjá því að borða. Stór hluti lífsstílssjúkdóma vestrænna velmegunarsamfélaga tengist mat. Við borðum ýmist of mikið eða of lítið. Við borðum of óhollt eða of einhæft. Stór hluti okkar þekkir og hefur prófað megrunarkúrana og tekið okkur á í mislangan tíma. Föstur, ketó, Danski kúrinn, plöntufæði, paleo, grænmetisfæði, vegan, já og það nýjasta, töfrakaffið með hinu meinta afmetamíni eru meðal hugtaka sem mörg okkar kannast við en öll tengjast þau mataræði, megrunarkúrum og lífsstíl en nú orðið er frekar lögð áhersla á að við breytum lífsstílnum okkar í tengslum við mat en að við förum í tímabundna megrunarkúra.

Ein af ástæðunum fyrir því að kúrar eru að breytast í lífsstíl er aukin meðvitund okkar um siðferði tengdu mataræði og áhrif matvælaframleiðslu á umhverfið. Reyndar er þessi meðvitund ekki ný af nálinni en hún hefur orðið útbreiddari og almennari og þá ekki síst í tengslum við hamfarahlýnun jarðar. Þannig fjölgar þeim óðum sem láta sér ekki nægja að borða einungis fæði úr jurtaríkinu heldur hafna öllum dýraafurðum, ganga ekki í leðurskóm og nota ekki snyrtivörur sem prófaðar eru á dýrum o.s.frv.

Getur verið að matur eða mataræði sé hin nýju trúarbrögð?

Hin nýju trúarbrögð
Við borðum hollt til þess að eignast betra og lengra líf. Helst eilífa æsku. Trúarbrögð hvetja fólk til þess að bæta sig á einhvern hátt og þroskast sem manneskja til þess að eignast betra líf og jafnvel eilíft líf.

Hluti fólks borðar helst aðeins mat þar sem framleiðslan hefur ekki bitnað á dýrum því það vill dýrunum og umhverfinu vel. Trúarbrögð ganga gjarnan út frá virðingu fyrir allri sköpun almættisins og í mörgum þeirra eru að finna leiðbeiningar og jafnvel kröfu um neyslu á hreinu fæði.

Í dag er nokkuð um að fólk fasti og þá ekki einungis til þess að grennast, heldur einnig til þess að hvíla meltinguna, tengjast líkama sínum betur og jafnvel til þess að finna til svengdar annað slagið þar sem sú tilfinning er framandi mörgu nútíma fólki í hinum vestrænu samfélögum. Fasta er hluti af mörgum trúarbrögðum. Ramadan múslima er líklega þekktust hér á landi þó sannarlega hafi fastan verið hluti af kristinni trú alveg frá upphafi og er það enn að vissu leyti og hjá ákveðnum hópum kristins fólks.

Jafnt í trúarbrögðum og í lífstílstengdu mataræði er hætta á öfgum og þær geta tekið á sig nokkuð áþekka mynd hjá báðum hópunum. Þegar báðir hóparnir fara út í öfgar fara þeir að gera greinarmun á sér og hinum sem ekki lifa jafn „hreint“ eða „rétt“. Þau ein frelsast sem taka lífsstílinn/trúna alla leið. Ef þú ert ekki með ert þú ekki hólpinn, þú eignast ekki hina eilífu æsku eða eilíft líf.  Þú ert ekki jafngóð og siðferðilega sterk manneskja. Þannig verða t.a.m. þau sem eru í of miklum holdum hin bersyndugu á sama hátt og þau sem ekki fylgja lögmálum trúarbragðana.

Brauð lífsins
Guðspjall dagsins fjallar um mat, trú og kröfu um kraftaverk. Fólkið sem fylgir Jesú biður hann um að gera kraftaverk og sýna sér að hann sé sannarlega eitthvað merkilegur. Hann er nýbúinn að metta vel yfir 5000 manns og nú vill fólkið meira. Fólkið er svangt og hann er lílegur til að gefa þeim að borða. Hann hefur jú gert það áður.

Kannski hungrar þau í eitthvað meira en mat. Kannski hungrar okkur öll í eitthvað meira en mat. Vissulega er það svo að þegar við erum alvarlega svöng og þjáumst af næringarskorti, þá er það hungur sem þarf að seðja áður en við getum meðtekið aðra og dýpri næringu. Við þurfum þó ekki alltaf að vera södd. Við þurfum aðeins að fá nóg. Og kannski er það einmitt það sem margir nútíma kúrar og lífsstíls mataræði gengur út á; Að við fáum nóg. Mátulega mikið. Passlegt.

Lífsstíls mataræði og trú þarf svo sannarlega ekki að vera í mótsögn og annað þarf ekki að koma í stað hins. Markmiðið er oftar en ekki hið sama.

Jesús býður okkur annars konar næringu sem fylgir lífsstílnum að trúa á Guð. Að trúa því að til sé eitthvað æðra manneskjunni, eitthvað gott sem fær okkur til að vilja verða betri manneskjur. Það er þetta andlega brauð sem Guð býður okkur upp á ef við iðkum trúna og sinnum andlega lífinu. Guð lofar okkur andlegri mettun því Guð sjálft er þetta brauð. Sú mettun endist ekki aðeins fram að næstu máltíð. Sú mettun er stöðug. Þessa mettun getum við eignast með bænalífi, íhugun, samfélagi annarra sem vilja trúa og með því að stöðugt reyna að bæta okkur og öðlast bæði innri og ytri frið.

Þessi mettun fær okkur til að vilja vaxa sem manneskjur og breyta rétt. Hún fær okkur til að vilja hlúa að allri sköpuninni, fara vel með dýr, taka hamfarahlýnuninni alvarlega og leggja okkar að mörkum þar. Þetta tekst þó sannarlega ekki alltaf en þá er bara að rísa upp og byrja upp á nýtt.

Og vonandi fær þetta sanna og eilífa brauð okkur til þess að forðast að dæma þau sem ekki lifa samkvæmt okkar lífstíl eða trú sem hin bersyndugu, hin óhreinu, hin misheppnuðu. Því öll erum við jafndýrmæt og elskuð af Guði, hvort sem við þiggjum þetta brauð eða ekki.
En það stendur okkur öllum til boða. Hér og nú.

Dýrð sé Guði sem gefur okkur brauð lífsins, næringu sem aldrei þverr.

Fyrir um það bil ári síðan kom út bók eftir bandaríska guðfræðinginn Jacqueline Bussie rithöfund og guðfræðiprófessor. Bókin heitir „Love without limits“ eða ást án takmarkana og fjallar um róttæka sýn Jesús Krists á ástina. Markmið bókarinnar er að hvetja lesendur til að útvíkka kærleika sinn og reyna að elska eins og Guð, án takmarkana og án undantekninga. Bókin er byggð á sögum úr lífi höfundarins og fleira fólks sem varpa ljósi á það hvernig við getum elskað fólk sem er ólíkt okkur. Þessi bók er skrifuð í bandarísku samhengi og þarna eru m.a. sögur fólks sem er múslimar, hinsegin fólk, innflytjendur og  aðra hópa sem gjarnan eru á jaðrinum í því samfélagi.

• 

Bussie var með samning við stórt kristið útgáfufyrirtæki sem hún skrifaði bókina fyrir og hún tók sér árs leyfi frá vinnu til að skrifa hana. Þegar handritið var tilbúið tilkynnti útgáfufyrirtækið henni að bókin væri of róttæk og að þau vildu ekki gefa út bókina nema að taka út ákveðna kafla. Þau vildu t.d. taka allt um múslima og hinsegin fólk úr bókinni og sögðu höfundinum að hún gæti bara birt þessa kafla á heimasíðunni sinni. Bussie kallaði þetta ritskoðun og neitaði að leyfa þeim að gefa út bókina með þessum hætti. Annaðhvort yrði bókin gefin út eins og hún væri skrifuð eða ekki. Til að gera langa sögu stutta fór þetta svo að eftir u.þ.b. mánaðar þunglyndi tók höfundurinn sjálfsmynd af sér með teip fyrir munninum sem á var ritað  orðið „RITSKOÐUN“. Myndina birti hún svo á facebooksíðunni sinni og varð hún til þess að stór útgáfufyrirtæki höfðu samband og bókin var gefin út eins og hún var skrifuð.

Bóikn varð metsölubók og hefur vakið mikla athygli.

Gæti þetta gerst í kristnu samhengi á Íslandi?

Nú búum við, við töluvert annan veruleika í okkar frjálslynda samfélagi á Íslandi. Þetta myndi ekki gerast hjá útgáfufélagi Þjóðkirkjunnar. Það er ég alveg viss um. Og þetta myndi ekki gerast hjá nokkru almennu útgáfufélagi hér á landi. En það hefur ekki alltaf verið þannig og það þýðir heldur ekki að allir Íslendingar séu á einu máli um þessi mál.

Ást og góðvild
Bókin hennar Bussie snýst um róttæka ást.

Er ekki róttækt af Jesú að segja að við eigum að elska Guð, elska náungann og elska okkar sjálf? Jesús segir ekki að við eigum bara að elska Guð þegar við erum búin að fá áþreifanlega sönnun um að Guð sé til. Hann segir ekki að við eigum bara að elska náungann þegar hann er eins og við viljum að hann sé. Og hann segir ekki að við eigum bara að elska okkur þegar okkur tekst að vera besta útgáfan af okkur sjálfum.

Kannski er einmitt þetta tilgangurinn með lífinu, með öllu saman; Að reyna alltaf að elska Guð, annað fólk og okkur sjálf, líka þegar við eigum erfitt með að trúa, líka þegar náunginn er óþolandi og jafnvel vondur og líka þegar við sjálf erum misheppnuð.

En svona í alvöru talað, er þetta hægt?

Ég verð alveg að viðurkenna að mér finnst fullt af fólki óþolandi. T.d. fólk sem mér finnst hafa vondar skoðanir, fólk sem mér virðist hreinlega vera vont. Ég er svo sannarlega ekki alltaf sátt við sjálfa mig og er áreiðanlega mun harðari við mig sjálfa en við annað fólk. Já, og ég elska Guð ekki alltaf og stöðugt jafnheitt.

En hvað á Jesú við þegar hann segir að við eigum að elska? Þegar við tölum um að elska einhverja manneskju þá held ég að við leggjum flest afar djúpa merkingu í hugtakið. Ég er nokkuð viss um að við eigum þá flest við djúpa og skilyrðislausa ást, þá tegund ástar sem við finnum til maka eða kærustu eða kærasta. Eða þá tegund ástar sem við berum til barna okkar eða  þá ást sem við berum til systkina okkar, foreldra eða vina.

En ég held að Jesús sé ekki að gera þá kröfu að við finnum til þess konar ástar til alls fólks. Ég held að það sem Jesús sé að krefja okkur um (hann er ekki bara að biðja okkur hæversklega um þetta hann krefur okkur um þetta) er að við lítum mildum augum á allt fólk. Að við temjum okkur velvild, góðmennsku og virðingu í framkomu og reynum jafnvel að finna þessar tilfinningar í garð Guðs, náunganns og ekki síst til okkar sjálfra.

Sögurnar okkar
Heimspekingur nokkur sagði að óvinurinn væri aðeins manneskja með sögu sem við hefðum ekki heyrt enn. Bókin hennar Bussie er m.a. byggð á sögum. Hún fær okkur til þess að skilja þessa róttæku kröfu Jesú á því að við elskum hvert annað með því að segja sögur. Það er nefnilega auðveldara að láta sér mislíka við fólk sem við þekkjum ekki, fólk sem hefur ekki sagt okkur sögurnar sínar.

Hver kannast ekki við að hafa fyrirvara gagnvart einhverri manneskju þar til við fáum að heyra söguna hennar eða sögurnar? Þar til við fáum að kynnast henni sjálfri eins og hún er?

Við eigum öll sögur.

Við eigum ekki eina sögu. Við eigum margar sögur.

Við þurfum að gæta okkur á því að dæma fólk út frá einni sögu, að dæma heilu hópana út frá einni sögu eða einni manneskju sem tilheyrir þeim hópi. Þannig eru ekki allir múslimar hryðjuverkafólk og raun aðeins sárafáir. Þannig er ekki allt kristið fólk fordómafullt í garð hinsegin fólks og í raun aðeins lítill hluti. Þannig er ekki allt trúlaust fólk á móti trúuðu fólki.

Með róttækri ást er Jesús ekki biðja okkur að elska allt fólk heitt og innilega. Hann er ekki einu sinni að biðja okkur um að láta okkur líka vel við allt fólk. Það er ekki hægt. Hann er ekki að biðja okkur um að vera fullkomin. Það er heldur ekki hægt. Hann er bara að biðja okkur um að skilja að öll eigum við margar sögur. Að öll erum við alls konar. Hann er að biðja okkur um að sýna Guði, náunganum og okkur sjálfum velvild, góðmennsku og virðingu.

Það er mikilvægt að deila sögum því þær hjálpa okkur að ná yfir landamæri og þær hjálpa okkur að elska á þennan róttæka hátt sem Jesús vill að vill að við elskum. Og þá verður auðveldara að sýna Guði, náunganum og okkur sjálfum velvild, góðmennsku og virðingu.

Dýrð sé Guði sem elskar á róttækan hátt, án takmarkana og án undantekninga.

Prédikun flutt í Grafarvogskirkju á páskadagsmorgun 2019

Nusrat
Á þessum páskadagsmorgni langar mig að segja ykkur frá Nusrat Jahan Rafi, 19 ára stúlku frá Bangladesh. Nusrat varð fyrir kynferðislegri áreitni af hendi skólastjóra. Hún var múslimi, fjölskyldan hennar var íhaldssöm og hún var nemandi í ströngum og íhaldssömum skóla. Það hefur alvarlegar afleiðingar fyrir stúlku í hennar stöðu í Bangladesh að segja frá kynferðislegri áreitni. En þolendur kynferðislegrar áreitni eru gjarnan dæmdir af samfélaginu og fjölskyldunni og verða fyrir árásum, bæði á samfélagsmiðlum en einnig verða þau fyrir líkamlegu ofbeldi. Nusrat sagði ekki aðeins frá áreitninni heldur fór hún, með stuðningi fjölskyldu sinnar, til lögreglunnar og kærði skólastjórann og hún varð fyrir öllu ofantöldu.

Þegar hún fór og kærði var þar viðstaddur lögreglumaður sem tók upp allt sem hún sagði og deildi því síðan á samfélagsmiðlum. 27. mars síðastliðinn, eftir að hún hafði lagt fram kæru og skólastjórinn var handtekinn. Eftir það versnaði staða Nusrat enn frekar. Fólk mótmælti og hún varð fyrir stöðugu áreiti. 6. apríl síðastliðinn fór hún í skólann til þess að taka lokaprófin. Bróðir hennar fylgdi henni en hann réð ekki við neitt. Henni var ekki hleypt inn í skólann til þess að taka prófin heldur var farið með hana upp á þak þar sem var kveikt í henni. Hún lést ekki samstundis en hún hlaut alvarleg brunasár á 80% líkamans. Hún var þó með meðvitund nógu lengi til þess að geta borið kennsl á nokkra af árásarmönnunum. Hún lést 10. spríl síðastliðinn af sárum sínum.

Mörg þúsund manns komu í jarðarförina hennar Nusrat og lögreglan hefur nú handtekið 15 manneskjur sem eru grunaðar um að hafa tekið þátt í að taka hana af lífi. Lögreglumaðurinn sem tók upp myndbandið af henni og dreifði á samfélagsmiðlum hefur verið færður til í starfi (hvað sem það þýðir) og forætisráðherra landsins hefur hitt fjölskylduna hennar og heitið þeim að hverjum þeim sem tóku þátt í þessu verði refsað.

Það sem þó skiptir mestu máli er að nú er fólk farið að mótmæla harðlega hvernig komið er fram við konur í landinu og réttindabarátta kvenna er komin á dagskrá.

En fyrst þurfti Nusrat að deyja!

Saga Nusrat er saga margra kvenna og hún er líka saga margs fólk sem hefur þurft að deyja fyrir málstað sinn.

Getur verið að til þess að upprisa geti orðið þurfi fyrst eitthvað eða einhver að deyja?

Það er oft eins og við getum ekki risið almennilega upp fyrr en eyðileggingin er orðin algjör og við höfum þegar reynt hversu langt við getum gengið í því að skemma og eyðileggja og drepa, oft með hirðuleysi og áhugaleysi.

Notre Dame
Dæmi um þetta sáum við þegar Notre Dame varð eldi að bráð í vikunni sem leið. Það gerðist eitthvað stórbrotið með þessum bruna. Frakkar, Evrópa og fjöldi landa heimsins vöknuðu upp og virtust átta sig á hvað þessi kirkja, sem byrjað var að reisa þegar á 12. öld, var mikilvæg. Henni hefur verið lýst sem hjarta Parísar, Frakklands og Evrópu allrar enda var ekki aðeins byggingin einstök heldur varðveitti hún ómetanlega listmuni og sögulega gripi og hún var hús tilbeiðslu og andlegrar næringar. Sem betur fer tókst að bjarga stærstum hluta verðmæta kirkjunnar og hún stendur enn, þrátt fyrir að stór hluti hennar sé horfinn.

Við atburði sem þessa er eðlilegt að við leitum að táknum. Þegar þessi merka dómkirkja Parísar brann var af nógu að taka. Helsta bænhús kristinnnar í Frakklandi brennur í upphafi kyrruviku, eyðileggingin er mikil en þó stendur byggingin enn uppi, krossinn og altarið standa óhreifð eftir hamfarirnar. Það er ekki óeðliegt að kristið fólk og þau sem eru trúuð eða hafa áhuga á andlegum málum yfirleitt velti þessum táknum fyrir sér.

Það leið ekki langur tími frá því alvarleiki brunans varð ljós þar til forseti Frakklands hafði heitið Frökkum, og heimsbyggðinni allri, að kirkjan yrði endurreist. Hann vildi hugga.

Það leið heldur ekki á löngu áður en ríkasta fólk Frakklands hafði heitið mörg hundruðum milljónun evra til uppbyggingar á kirkjunni. Og peningarnir héldu áfram að streyma inn. Nú hefur frakklandsforseti lofað því að þessi 850 ára gamla kirkja verði endurbyggð á fimm árum og að hún verði enn fegurri en áður.

Þurfti Notre Dame að brenna til þess að fólk uppgötvaði hversu miklu máli hún skipti? Þurfti kirkja að brenna til þess að fólk finndi að það þyrfti á þessu tilbeiðsluskjóli að halda?

Jörðin
Í vikunni mátti sjá fyrirsögn í fjölmiðlum um að Greta hafi barist við grátinn. Hér var að sjálfsögðu átt við Gretu Thunberg frá Svíþjóð en hún hefur að undanförnu farið fyrir baráttu ungs fólks fyrir umhverfismálum. Reyndar er það einfaldlega þannig að Greta, sem er aðeins sextán ára gömul, er nú fyrirmynd og leiðtogi bæði ungs fólks og okkar sem eldri erum í baráttunni fyrir jörðinni okkar. Þessi unga kona hefur fengið fólk um allan heim til þess að snúa við blaðinu og láta sig umhverfismálin varða enda kemur hún vel til skila þeim skilaboðum að hér er um að ræða baráttu upp á líf og dauða, að ef við gerum ekki eitthvað sem skiptir sköpum núna, þá munu afkomendur okkar ekki lifa af. Þessi fyrirsögn um að Gréta hafi barist við grátinn var hálf undarleg því það sem skipti máli í þessari frétt var það sem Gréta sagði en ekki það að hún hafi verið við það að beygja af.

Í fréttinni bar Gréta elds­voðann í Notre Dame-dóm­kirkj­unni sam­an við neyðarástandið í lofts­lags­mál­um. Hún sagði um­heim­inn hafa horft skelf­ingu lost­inn á það þegar kirkj­an brann og að það væri skilj­an­legt því sum­ar bygg­ing­ar væru meira en bara bygg­ing­ar. En Notre Dame verður end­ur­byggð og vonandi eru stoðir henn­ar sterk­ar. Og hún sagðist vona að stoðir jarðarinnar okk­ar væru jafn­vel enn sterk­ari, en að hún óttaðist að þær væru það ekki.

Greta er ekkert of bjartsýn á framtíð jarðarinnar enda hefur komið í ljós að samkvæmt rannsóknum sem gerðar hafa verið á vegum Sameinuðu þjóðanna að teg­und­ir dýra séu að deyja út hraðar en áður var talið, að mik­il jarðvegs- og skógareyðing eigi sér stað auk loft­meng­unnar og súrn­un hafs­ins. Já, og það er nóg að horfa á þættina „Hvað gerum við“ sem hafa verið sýndir á RUV að undanförnu til þess að átta sig á að við stöndum frammi fyrir alvarlegum vanda sem okkur ber að taka alvarlega.

Getur verið að við þurfum að eyða jörðinni okkar nær algjörlega til þess að við áttum okkur og reisum hana við á ný?

Jesús
Þegar Jesús var ofsóttur og síðar krossfestur, var illskan, óttinn og reiðin við völd. En eitt af því sem er mikilvægt að við áttum okkur á þegar kemur að ofbeldinu og ofsóknunum gegn Jesú er að hann varð aldrei fórnarlamb því hann var ekki „passívur“. Hann sagði lítið og hann mótmælti aldrei með látum, en hann mótmælti.. Hann hnikaði aldrei frá því sem var satt og rétt, sama hvernig komið var fram við hann. Hann var hinn sanni friðsami mótmælandi.

En mótmæli hans fóru á þann veg að valdhafarnir þoldu þetta ekki og gengu alla leið. Hann var ógn við valdaöflin vegna þess að hann hlýddi þeim ekki.

Upprisa Jesú átti sér stað á tveimur sviðum. Annarsvegar hin jarðneska upprisa sem fólst í því að hann sigraði með því að gefa sig aldrei, með því að falla aldrei í þá freistni að þóknast valdhöfnum heldur halda sig við sannleikann. Og þannig má segja að valdaöflin hafi tapað því þau leystu ekkert með krossfestingunni annað en að þau urðu álitin níðingar sem réðust á, og tóku lífið af friðsamri og valdalausri manneskju. Hins vegar höfum við upprisuna sem við kristið fólk trúum að hafi breytt öllu. Upprisuna þar sem Guð sigraði dauðann.

Eyðilegging og upprisa
Hörmulegt morð á konu í Bangladesh þurti til þess að vekja fólk til meðvitundar um stöðu kenna og kynferðisofbeldi þar í landi og það á við um fjölda annarra landa og samfélaga.

Bruna Notre Dame þurfti til þess að fólk skildi hversu miklu máli þessi kirkja skipti fyrir trúarlíf, menningu og sögu Frakklands og jafnvel Evrópu allrar.

Þurfum við að eyða jörðinni okkar nær algjörlega til þess að skilja að hún er lífæðin okkar, til þess að skilja að ef við eyðum jörðinni alveg þá þurrkum við út lífsmöguleika okkar um leið?

Kannski þurfti að taka Jesú af lífi til þess að upprisan gæti orðið. Kannski var grimmdin og ömurleikinn forsenda upprisunnar.

Getur verið að við verðum að sjá algjöra eyðileggingu, kanna hversu langt við getum gengið til þess að sjá að okkur og rísa upp?  

Oft er það þannig að sumir hlutir þurfa að deyja til þess að eitthvað nýtt geti vaxið, til þess að breytingar geti átt sér stað. Kannski þarf gömul kirkja að brenna til þess að ný lifandi kirkja geti vaxið. En við eigum ekki að þurfa að eyða lífi til þess að hugarfarsbreyting geti orðið og við eigum ekki að þurfa að eyða jörðinni okkar til þess að við skiljum hversu mikilvæg hún er.

Á páskadegi fögnum við af öllu hjarta, því lífið sigraði dauðann. Kærleikurinn sigraði illskuna. Guð hefur gefið okkur von um að við getum risið upp á öllum sviðum. Þessi trú ætti að vera okkar mesti hvati til þess að taka höndum saman og gera allt sem í okkar valdi stendur til þess að hlúa að jörðinni okkar, lífæðinni og öllu þvi sem á henni lifir.

Við megum ekki láta eyðileggingu og vanrækslu ganga það langt að upprisa jarðar og þar með alls lífs á jörðu komi oft seint.

Dýrð sé Guði sem sigraði dauðann og getur hjálpað okkur að rísa upp án þess að þurfa að eyðileggja allt fyrst.
Amen.

Bechdel-prófið
Ég veit ekki hvort einhver ykkar hafa heyrt um Bechdel-prófið. Þetta próf birtist fyrst í 1985 í sögunni „The Rule“ í teiknimyndasögunni Dykes to Watch Out for eftir Alison Bechdel. En prófið er notað sem mælikvarði á sýnileika kvenna í kvikmyndum. Til þess að kvikmynd standist þetta próf þarf þrennt að vera til staðar:

1. Það þurfa að vera tvær konur eða fleiri í myndinni og vera nafngreindar.
2. Þær þurfa að tala við hvor aðra.
3. Þær þurfa að tala um eitthvað annað en karlmenn.

Þetta próf fjallar ekki um það hvort myndin sé feminísk eða hvort hún sé góð heldur aðeins um sýnileika kvenna í henni. Ég hvet þig til að nota prófið á næstu bíómynd sem þú sérð  eins sjálfsögð og þessi atriði eru þá er er ótrúlegt hversu fáar kvikmyndir standast prófið.

Hvað ætli gerist ef við notum Bechdel-prófið á Biblíuna? Ég hef svo sem ekki farið í gegnum alla Biblíuna með prófið en miðað við að hafa þó lesið hana alla og ýmislegt í henni oftar en einu sinni þá er ég nokkuð viss um að það er næstum engin frásaga sem stenst prófið þar, ef nokkur. Markúsarguðspjall í heild sinni nær ekki þessu prófi en þar er einmitt frásögu dagsins að finna. Í þessu guðspjalli er aðeins ein kona sem ávarpar Jesú en flestar eru þær hljóðar og fáar hafa nafn.

Kona dagsins
Kona dagsins er konan sem hellti dýru smyrslunum yfir höfuð Jesú við afar lítinn fögnuð viðstaddra. Kona dagsins er þögul. Hún gengur að Jesú, sem er staddur í matarboði, og hellir yfir hann sínum fínustu og bestu smyrslum.

Hún segir ekkert.

Hún kom í boðið, braut buðkinn (baukinn eða kerið) og hellti yfir Jesú. Þetta var allt sem hún gerði.

En fólkið varð reitt.

Það kemur ekki fram hvaða fólk þetta var þarna í boðinu en það er talað um það sem „nokkra“ og þá er væntanlega átt við nokkra menn og hluta af gestunum. Kannski voru þetta lærisveinar Jesú eða hluti þeirra. Þetta voru í það minnsta boðsgestir í veislunni og það má leiða líkum að því að þetta hafi að mestu- eða öllu leyti verið karlmenn.

Skiptir það þó einhverju máli að þetta hafi að mestu leyti verið karlmenn og aðeins ein kona sem hvorki hafði nafn né sagði orð? Skiptir einhverju máli að Jesús tók málstað konunnar og sagði að hennar yrði minnst um aldur og ævi og að hún hefði í raun veirið að smyrja hann hinnstu smurningu fyrir dauða hans?

Getur verið að þetta sé svo einfalt að þarna séu bara karlar í karlaheimi sem þoli ekki að einhver kona komi inn og sé að trufla samkomuna þeirra?

Já, ég held að þetta skipti allt máli. Kyn fólks í textum og myndum, sem ekki eru nálægt því að standast Bechdel-prófið, skiptir máli því hér er yfirleitt um að ræða sögur sem sagðar eru af körlum og fjalla í raun og veru um karlmenn og heim þeirra. En ég held að auk þessa segi þess saga okkur ýmislegt annað.

Tuðarar
Gestirnir láta þessa þöglu konu, sem ryðst inn í þeirra örugga heim og gefur Jesú það dýrmætasta sem hún á, fara í taugarnar á sér. Gestirnir í sögunni eru leiðinda tuðarar.

En hvenær verðum við tuðarar? Er það ekki þegar okkur er ógnað, þegar við áttum ekki hugmyndina sjálf? Er það kannski þegar einhver ómerkileg kona eða jafnvel stelpa þykist vera eitthvað merkilegri en við?

Við förum að tuða þegar einhver kemur með nýja hugmynd og framkvæmir eitthvað óvenjulegt. Við tuðum þegar einhver, sem á bara að halda sig á sínum stað úti í horni, fer að taka pláss. Við verðum tuðarar þegar einhver fær athyglina fyrir að segja þetta sem við vissum alveg og virðist vera betri eða merkilegri manneskja en við fyrir vikið.

Við getum öll verið tuðarar þó við viljum það ekki.

Ég er alls ekki viss um að allir gestirnir sem pirruðu sig á konunni hafi verið vondir menn. Það er ekki einu sinni víst að þeir hafi verið neitt sérstaklega leiðinlegir. En þeir áttu erfitt með það sem konan gerði. Hún kom þarna inn þögul, gaf Jesú það besta sem hún átti og svo varði Jesú hana. Hann sem var þeirra leiðtogi og vinur. Ekki hennar!

Það sem tuðararnir gera í þessum aðstæðum er að þeir fara að keppast við að finna góð rök gegn því sem konan gerði, rök sem halda. Og það besta sem þeir finna er að smyrslin séu svo dýr að það hefði verið miklu gáfulegra fyrir hana að selja þau og gefa fátækum andvirðið. Hún hefði verið miklu betri manneskja ef hún hefði gert það. Fjárhagsrökin eru svo sterk.

Við sjáum þetta allt í kringum okkur í dag. Þegar einhver vilja hjálpa flóttafólki og hælisleitendum þá eru gjarnan notuð þau rök, af þeim sem eru á móti, að betra sé að nota peninga og krafta í að hjálpa fyrst Íslendingum sem þurfa hjálp en svo sé hægt að nota afganginn í útlendingana. Þegar kirkjan fær sínar lögbundnu greiðslur frá ríkinu af kirkjujörðunum sem ríkið tók yfir þá heyrast alltaf raddir frá þeim sem ekki vilja þjóðkirkju að betra væri að setja peningana í Landhelgisgæsluna eða Landspítalann. Eins og að þessir peningar færu einmitt þangað ef kirkjan væri þurrkuð út. Svona mætti lengi telja. Þegar við verðum hrædd, okkur sjálfum eða hugmyndum okkar er ógnað, já eða bara þegar við áttum ekki hugmyndina sjálf eða erum á móti þá grípum við gjarnan til raka sem þessa.

Tuðararnir þurfa ekki endilega að vera einhverjir leiðinda karlar sem vilja að konur sitji úti í horni og séu ekkert að vilja upp á dekk. Tuðararnir geta verið við öll þegar við verðum óörugg og óttaslegin. Þá getum við öll orðið fúl/l á móti.

Bechdel, konan og tuðararnir
Við heyrðum í dag um konu sem sagði ekkert en gerði margt. Hennar er minnst enn í dag vegna sinna góðu verka, vegna þess að hún smurði Jesú hinstu smurningar. Hún þurfti ekki að segja orð til þess að komast á blöð sögunnar, til þess að um hana yrði prédikað. Þessi kona er hver einasta hugrakka manneskja sem stendur upp fyrir því sem hún trúir á og er henni kært. Og það þarf ekki alltaf að snúast um eitthvað stórkostlegt. En þegar þú ert þessi manneskja (hvort sem þú ert kona eða karl) þá máttu alltaf gera ráð fyrir að mæta tuðurunum. En vertu viss, þeir hafa ekki áhrif til lengdar. Ekki einu sinni þó þeir reyni að telja fólki trú um að peningarnir eigi frekar að fara í eitthvað annað og vinsælla. Eitthvað sem þeir trúa á.

Ég er nokkuð viss um að við förum öll einhvern tíma í hlutverk tuðarana því lífið er hvorki svart né hvítt. Við erum aldrei aðeins í hlutverki góðu manneskjunnar eða þeirrar vondu. Við erum þær báðar.

Guðspjall dagsins kolfellur á Bechdel-prófinu. Þarna er aðeins ein kona og hún talar ekki við neina aðra manneskju og hvað þá við aðra konu. Það segir okkur að sá sem ritaði guðspjallið hafði ekki mikinn áhuga á orðum eða nöfnum kvenna, í það minnsta ekki í þessu samhengi. Það sama á við um kvikmyndir sem falla á prófinu. Kannski er gott að heimfæra Bechdel-prófið á líf okkar og samfélag. En það er mikið að í samfélagi sem fellur á þessu einfalda prófi. Ég myndi ekki segja að við sem samfélag föllum á prófinu og við erum alltaf að reyna að bæta okkur.

Hér lifa konur og karlar sem tala við hvert annað um svo ótal margt annað en karla. Hér lifa manneskjur sem eru bæði tuðarar og sem fylgja trú sinni og hugsjón. Og mitt í þessu öllu er Jesús sem stendur með konunni sem þorir að fylgja honum þó tuðararnir fari af stað. Og mitt í þessu öllu er Jesús sem sest til borðs með tuðurnum því þeir erum við öll.
Amen.