Skip to main content
Flokkur

Fréttir

Himnaríki í gamalli kirkju

Eftir Fréttir, Prédikanir

Prédikun flutt í tilefni að aldraafmæli Oddakirkju á Rangárvöllum 24. nóvember 2024.

 

Aldarafmæli
Kæri söfnuður, innilega til hamingju með afmælið.

Það er mikilvægt að halda upp á afmæli og stóra viðburði og gleðjast yfir því sem er gott og gengur vel. Og þegar kirkja hefur staðið á sama stað í heila öld þá er ástæða til að gleðjast. Þessa kirkja er nefnilega ekki eingöngu hús heldur er hún tákn um líf, samstöðu fólks og iðkun trúar þar sem fólk kemur saman jafnt á gleði- sem sorgarstundum.

Oddakirkja er þannig hús. Og það sem meira er, er að Oddi mun vera einn elsti kirkjustaður Íslendinga því hér hefur staðið kirkja allt frá kristnitöku.
Í handriti Brynjólfs Jónssonar frá Minnahópi frá 1861 er að finna eftirfarandi vitnisburð um Odda á Rangárvöllum:

„Jólgeir landnámsmaður reið eitt sitt hart frá bæ sínum á Jólgeirsstöðum. Sá hann þar sand í sporum hestsins. Þá sagði hann: „Ekki verður þess langt að bíða, að þessi jörð, eyðileggist í sandfoki. Skal ég og hér ekki lengur vera“. Hann flutti sig þá burt frá Jólgeirsstöðum með allt sitt og hét því að hann skyldi þar sem búa sem hann yrði staddur um sólarlag um kvöldið. Var það í Odda og þar byggði hann síðan. Þau ummæli fylgja Oddastað frá fornöld að hann skal ávalt eflast með örlæti, en eyðast með nísku, og segja menn að það sé sannreynt, að örlátir menn búi það best.“

Ja, það er sannreynt að hér býr örlátt fólk best enda hefur Oddasókn verið ákaflega lánsöm hvað presta varðar auk þess sem hér hafa löngum búið miklir höfðingjar sem hafa látið til sín taka.

Eilífðarsunnudagur
Í dag er síðasti sunnudagur kirkjuársins, nokkurs konar gamlársdagur. Og hvað er meira viðeigandi á gamlársdegi en að huga að eilífðarmálunum, tilvistarspurningunum. Þessi sunnudagur fær titilinn eilífðarsunnudagur en er í fjölmörgum systurkirkjum okkar kallaður dómssunnudagur.

Efni þessa dags er eilífa lífið eða spurningin um það sem tekur við af lífinu sem við þekkjum nú, hér á þessari jörð.

Guðspjall dagsins á svolítið illa við nútímann. Engu að síður er textinn er áhugaverður og þess virði að glíma við hann.

Þar er sagt frá því að ákveðinn hópur fólks vilji ræða við Jesú um upprisuna. Þeir vitna í Móse og segja að ef maður deyji barnlaus þá skuli bróðir hans kvænast konu hans og eignast með henni börn (helst syni). Hér er um að ræða sjö bræður. Sá fyrsti kvæntist og dó án þess að eignast son. Þá gekk næsti bróðir í hjónaband með ekkjunni. Eins var um næsta og þriðja og alla sjö. Síðast dó konan. Og þá kemur spurningin, kona hvers þeirra sjö er hún í upprisunni?

Hér er sem sagt spurningin, hverjum þeirra bræðra var hún gift í himnaríki. Mér þykir mun áhugaverðari spurning, hvernig leið konunni sem þurfti að giftast sjö bræðrum til þess að eignast soninn sem aldrei kom? Hvernig var líf hennar?

Sagan er hér sögð frá sjónarhorni bræðrana en ekki konunnar en hún var þó sú sem lifði þá alla.

Hér ber að hafa í huga að ástæðan fyrir því að hún varð að eignast son var sú að án bæði sonar og eiginmanns átti hún enga möguleika á því að sjá sér farborða. Hún varð því að eignast son til þess að enda ekki hreinlega á götunni.

Í bókinni 60 kíló af sólskini eftir Hallgrím Helgason kemur einmitt þetta guðspjall fyrir á nokkuð skemmtilegan hátt. Við grípum niður í bókina í Maddömuhúsi þar sem sr. Árni bjó ásamt maddömum sínum. Einar er nýdáinn og ekkja hans og sambýlingar allir úr kotinu eru þarna staddir:

„Séra Árna þótti þá kvöldið heyra upp á sig og dró þvi fram sinn mikla svarta manúal og opnaði á þeim stað sem hann taldi baðstofu þessa nú stadda á.
„Ég gríp hér niður í Lúkasarguðspjalli: Meistari Móse segir oss í ritningunum, að deyji maður kvæntur en barnlaus, skuli bróðir hans ganga að eiga…“
Presturinn hikaði í lestrinum og bölvaði sér í hljóði, hann hafði ruglast, þvílíkur viðvaningur, þetta var alls ekki rétti kaflinn. En söfnuðurinn smái hafði hengt sín eyru á þessar línur og Steinka heimtaði meira.
„Eiga…?“
Séra Árni þorði ekki annað en að hlýða.
„…skuli bróðir hans ganga að eiga ekkjuna og vekja honum niðja. Nú voru…“
„Nú, já? Eru það kirkjulögin? Og hvað?“
„Nú voru sjö bræður. Sá fyrsti tók sér konuna og barnlaus. Gekk þá annar bróðirinn…“
„Ne-ei. Ekki Hannes. Hann tek ég ekki.“

Já, þarna var íslensk kona í Segulfirði sem tók þessum orðum alvarlega enda leit hún á þau sem kirkjulög en setti þó mörkin við annan bróðurinn. Hann vildi hún ekki ganga að eiga.

Okkur getur þótt þessi guðspjallstexti kómískur í dag en hann var þó bláköld staðreynd í miðausturlöndum á tímum Krists. Sem betur fer erum við ekki upp á þess konar biblíulög komin í dag og ekkja getur séð sér farborða hvort sem hún á son eður ei.

Upprisan og eilífa lífið
Já, það er auðvelt að láta guðspjall dagsins afvegaleiða sig í allskyns útúrdúra en efni þess er þó í raun ekki hver giftist hverjum heldur upprisa og eilíft líf. Jesús svarar spurningu fólksins um það hverjum konan er gift í upprisunni svo, að í upprisunni kvænist fólk hvorki né giftist heldur er það sem englar á himni.

Hverju trúir þú um eilífa lífið?
Um það sem tekur við af þessu lífi?

Pistill dagsins í 2. Korintubréfi tekur einnig á þessi spurningu en þar segir:

„Því að öllum ber okkur að birtast fyrir dómstóli Krists til þess að sérhver fái það endurgoldið sem hann hefur aðhafst í lifanda lífi, hvort sem það er gott eða illt.“

Með öðrum orðum. Fyrir dómstóli Krist er farið yfir gjörðir okkar og við dæmd út frá þeim.

Þegar ég hugsa um það sem tekur við af þessu lífi sé ég ekki fyrir mér Guð sem situr í hásæti og dæmir mig út frá gjörðum mínum. Ástæðan er sú að ég trúi því að Guðs sé hinn æðsti og mesti kærleikur. Ég trúi því að Guð þekki allar okkar innstu og dýpstu hugsanir og meti gjörðir okkar út frá þeim. Ef foreldri dæmir barn sitt mildilega, hversu miklu mun mildar mun hinn æðsti kærleikur þá ekki dæma okkur.

Ég trúi á eilíft líf, á líf sem heldur áfram með einhverjum hætti þegar þessu lífi líkur. Ég vona innilega að þar muni ég sameinast þeim sem eru mér kær og hafa kvatt þetta líf á undan mér. Ég veit þó ekki fyrir víst hvernig það verður. Ekkert okkar veit það.

Jesús gefur okkur vísbendingar um að lífið haldi áfram með einhverjum hætti en ekki hvernig. Samkvæmt guðspjalli dagsins eigum við í það minnsta ekkert að hafa áhyggjur af veraldlegu hjónabandi eftir þetta líf.

Ég verð að viðurkenna að mér er nokkuð sama um hvað það er nákvæmlega sem tekur við að loknu þessu lífi. Það nægir mér að vita að það sé gott. Það hafa þó komið þau tímabil þar sem ég hef velt þessu mikið fyrir mér og þegar við höfum nýlega misst einhvern sem okkur þykir vænt um þá verður vonin um endurfundi enn sterkari en annars og ég vona innilega að ég muni sjá á ný þau sem ég elska og ég hef misst.

Jesús talar ekki aðeins um himnaríki sem eitthvað sem tekur við að loknu þessu lífi því hann leggur ekki síður áherslu á himnaríki á jörðu og himnaríki innra með okkur. Að himnaríki sé eitthvað sem við getum eignast hér og nú.

Hugmyndin um himnaríki innra með okkur getur verið býsna góð lýsing á ástandi okkar og líðan þegar við erum í góðu jafnvægi, finnum til innri friðar. T.d. þegar allt gengur upp og þegar við finnum fyrir djúpstæðum kærleika. Þessar tilfinningar geta orðið sem sterkastar þegar við upplifum óeigingjarna ást til annarrar manneskju eins og við fæðingu barns. Tilfinningar ástfanginnar manneskju geta sannarlega jafnast á við himnaríki.

Himnaríki mitt á meðal okkar upplifum við mögulega þegar aðstæður okkar eru með þeim hætti að við upplifum heiminn réttlátan og góðan, þegar við fyllumst von yfir því að heimurinn sé í jafnvægi. Við finnum þetta vel þegar samfélagið sem við búum í virðist réttlátt og friðsælt og heimurinn almennt góður. Þessar upplifanir eru sjálfsagt ekki sem sterkastar hjá okkur þessa dagana en við getum einnig upplifað þetta þegar okkur nánasta umhverfi er í jafnvægi. T.d. þegar allt gengur að óskum í fjölskyldunni, á vinnustaðnum og meðal vina. Þá erum við mögulega himnaríki hvers annars.

Ég held að við getum öll verið sammála um að það sé harla gott að við konur þurfum ekki að giftast bræðrum maka okkar, hversu ágætir sem þeir eru, ef við lendum í því að verða sonarlausar ekkjur. Að sama skapi er ágætt að reyna að treysta Guði og losna okkur við að hafa áhyggjur af því sem gerist eftir þetta líf og einbeita okkur frekar að því lífi sem við eigum hér og nú.

Lífið eins og við þekkjum það nú er viðkvæmt og við vitum ekki hvenær það tekur enda. Því er svo mikilvægt að gera það allra besta úr því sem við höfum nú. Að elska fólkið okkar, að reyna að muna að njóta daganna þó að þeir geti verið hversdagslegir og stundum ósköp óspennandi. Að elska fólkið okkar og verja tíma með því á meðan það er hjá okkur.

Himnaríki í gamalli kirkju
Nú þegar við komum saman í þessari gömlu kirkju sem fagnar heilli öld og hugleiðum himnaríki er gott að hugsa til þess að við erum ekki þau fyrstu sem koma hér saman að ígrunda tilgang lífsins og eilífðina. Hér hefur fólk komið saman í Guðs nafni í hundrað ár, já og í raun allt frá upphafi kristni á Íslandi. Við þetta altari hafa margir merkir prestar og biskupar falið sig Guði og einn þeirra sr. Matthías Jochumsson samdi eftirfarandi kvæði um staðinn:

Eg geng á Gammabrekku
er glóa vallartár
og dimma Ægisdrekku
mér duna Rangársjár.

En salur Guðs sig sveigir
svo signir landsins hring,
svo hrifin sál mín segir:
Hér setur Drottinn þing.

Já, Oddi er mörgum kær og ekki er frá því að við fyllumst lotningu við að koma á stað sem á sér jafn ríka og merka sögu og Oddi sem Oddafélagið gerir góð skil ár hvert undir vernd frú Vigdísar Finnbogadóttur.

Það er ekki frá því að við færumst örlítið nær himnaríki í þessari fögru kirkju sem hefur að geyma merka og langa sögu.

Við færumst nær himnaríki á jörðu þegar við finnum hvað hér er gott að vera og vitum að hingað kemur fólk enn, heilli öld síðar í gleði og sorg, og sækir styrk til Guðs og náungans.

Við færumst nær himnaríki sem tekur við eftir þetta líf þegar við fáum tækifæri til þess að íhuga það og erum minnt á að treysta Guði fyrir því að allt fari vel.

Dýrð sé Guði sem vill að við sköpum himnaríki á jörðu og gefur okkur eilíft líf.

Griðastarður í 90 ár

Eftir Fréttir, Prédikanir

Prédikun flutt í Víkurkirkju í Vík í Mýrdal í tilefni af 90 ára afmæli kirkjunnar 6. október 2024.

Stórbrotin náttúra
Kæri söfnuður, innilega til hamingju með afmælið!
90 ár, og enn stendur kirkjan hér í Vík jafn tignarleg og fögur á einum glæsilegasta kirkjustað landsins. Víkurkirkja er sannarlega eitt helsta kennileiti Víkur ja, ef frá eru taldir Reynisdrangarnir, Dyrhólaey, Víkur- og Reynisfjara, Hjörleifshöfði og Mýrdalsjökull. Einmitt, hér skortir ekki tignarlega náttúru enda er Vík og Mýrdalurinn nú einn eftirsóttasti ferðamannastaður landsins. Því fylgja bæði einstök tækifæri en ekki síður áskoranir.

Í barnæsku minni hékk málverk í borðstofunni hjá afa mínum og ömmu þar sem myndefnið voru menn á opnum árabáti á leið til sjóss hér frá Víkurfjöru. Myndin er áhrifamikil því hvítflissandi öldurnar eru allt í kringum bátinn en farmurinn var ull sem væntanlega var á leið í skip. Það er augljóst á þessari mynd að það var ekki létt verk að róa frá Vík. Þetta verk hangir nú á heimili foreldra minna en ég komst að því síðar að á þessu málverki, sem er málað eftir ljósmynd, má sjá langafa minn og félaga hans en hann var formaður á báti sem ýmist flutti varning til og frá skipi sem lagði hér fyrir utan eða stundaði fiskveiðar. Það er nóg að virða þetta málverk fyrir sér stutta stund til þess að gera sér í hugarlund hversu erfitt það hefur verið að róa út héðan frá Vík enda hefur aldrei verið hér höfn og mjög brimsamt og því var ekki óalgengt að slys yrðu þegar bátarnir komu að landi. Já, og þeir voru margir sjómennirnir sem skiluðu sér ekki heim úr róðri.

Ég kom oft til Víkur sem barn og þá oftar en ekki með afa mínum og ömmu enda afi minn fæddur og alinn upp hér í Reynishverfinu. Erindi ferðanna var að heimsækja fjölskyldu og vini auk þess sem ég tel líklegt að margar haustferðirnar hafi verið í því augnamiði að sækja fýl þ.e.a.s. eftir að afi hætti að veiða hann sjálfur. Ég er sem sagt alin upp við að borða fýl.

Ég var ekki gömul er ég heyrði fyrst sagt frá Kötluógninni og sú hugsun hefur aldrei alveg vikið úr huga mér og dáist ég að því æðruleysi sem er grundvöllur þess að lifa og búa á stöðum eins og Vík þar sem ógnir náttúrunnar minna sífellt á sig – stundum á hverjum degi.

Já, Vík og nágrenni hefur alltaf staðið fyrir nokkra dramatík í mínum huga enda náttúrufegurðin svo tilkomumikil að hún lætur enga manneskju sem hingað kemur ósnortna.

Fyrir ykkur sem hér búið er þetta sjálfsagt allt saman frekar hversdagslegt þar sem þið hafið þessar perlur fyrir augunum alla daga. En það sama má ekki segja um okkur sem hingað komum sem gestir. Enda er þetta einn áhrifamesti ferðamannastaður landsins.

Allt er breytt en fólkið er eins
Það má með sanni segja að hér hafi margt breyst frá því ráðist var í að reisa hér kirkju fyrir 90 árum. En það sem ekki hefur breyst er manneskjan. Við höfum sömu þarfir og fyrir 90 árum þó að þær taki á sig aðrar birtingamyndir. Ýmislegt er manneskjunni auðveldara í dag en þá en þrátt fyrir að tæknin hafi umbreytt öllu okkar lífi erum við í grunninn eins.

Biblían sýnir okkur þetta svo ljóslega því fólkið sem þar er sagt frá er ekkert öðruvísi en við. Vissulega var það uppi á öðrum tímum og á öðrum stað í heiminum en það hafði sömu þarfir og við. Biblían fjallar í grunninn um samband manneskjunnar við Guð á ólíkum tímum og það hefur ekki breyst. Einhver sagði að það væri aðeins ein manneskja í Biblíunni sem væri í lagi, og að það væri Jesús. Það er mikið til í því en á því er líka mjög einföld skýring. Það er vegna þess að breyskleiki okkar birtist með svo skýrum hætti í tengslum okkar við almættið. Það er þegar lífið verður flókið og erfitt sem við virkilega leitum eftir tengslum við Guð.

Í guðspjalli dagsins er sagt frá því er Jesús finnur fylgjendur sína, lærisveina. Það má orða það þannig að hann sé að ráða fólk í vinnu. Hann velur þarna menn sem koma til hans um leið og hann kallar og þeir treysta honum um samstundis. En við heyrum einnig um Natanel sem er alls ekki tilbúinn til að gleypa við því að Jesús sé eitthvað merkilegur enda telur hann ólíklegt að eitthvað gott komi frá Nasaret. Ef til vill glittir hér í klassíkan hrepparíg eða skemmtilega kaldhæðni. Í það minnsta er Natanel ekki tilbúinn til þess að trúa því að Jesús sé sá sem vinir hans segja hann vera. Jesús móðgast ekkert við þessi viðbrögð enda sjálfsagt ýmsu vanur. Og hér kemur það áhugaverða, hann horfir í augu Natanels og lætur hann vita að hann sjái hann. Hann fær Natanel til þess finna að hann skipti máli. „Ég sá þig undir fíkjutrénu“, segir Jesús og sýnir honum að hann er raunverulega vakandi fyrir umhverfinu og fólkinu sem hann mættir. Að hann horfir á fólk en ekki í gegnum það.

Þarna held ég að við séum komin með lykilatriði í þessum guðspjallstexta sem gefur okkur vísbendingu um hvað það er sem skiptir máli þá … og skiptir enn máli í dag. Að Jesús horfði ekki bara á manninn heldur sá hann, hann.

Flóknir tímar
Þessa dagana er mikið rætt um stöðu samfélagsins og líðan okkar út frá hörmulegum atburðum sem hafa átt sér stað á þessu ári. Þegar Bryndís Klara var drepin óskaði fjölskyldan hennar eftir því að eitthvað gott kæmi út frá því voðaverki svo martröð þeirra yrði aldrei að martröð annarra. Við erum mörg sem höfum brugðist við þessu enda er samfélagið sem foreldrar Bryndísar kölluðu þar eftir, eitthvað sem við viljum öll.

Eins og svo oft áður finnum við svörin í Biblíunni. Ég trúi því nefnilega að í guðspjalli dagsins sé að finna sterka vísbendingu um hvernig við getum snúið samfélaginu af braut tómlætis og firringu sem of mörg okkar  upplifa í dag. Sagan af Jesú og Natanel er saga um samskipti einstaklinga. Hún er saga af persónulegum samskiptum og snertingu einstaklinga.

Það breytti lífi Natanels að Jesús sá hann. Hann fór að trúa og eignaðist þannig tilgang og merkingu. Við erum ekkert öðruvísi en Natanel. Öll þráum við að vera séð. Að einhver sjái hver við raunverulega erum.

Við erum nefnilega svo harla fín einmitt eins og við erum og það skiptir máli að við sjáum það góða, fagra og fullkomna í hvert öðru. Að við sjáum hvert annað.

Jesús sér það. Jesús sér þig og Jesús sér mig. En sjáum við hvert annað?

Lítið í kringum ykkur. Lítið á manneskjuna sem situr við hlið ykkar nú. Hvað sjáið þið? Lítið á börnin ykkar. Lítið á maka ykkar, foreldra, vini. Lítið á fólkið á undan ykkur í röðinni í Krónunni. Hvað sjáið þið?

Um þessar mundir er mikið rætt um skaðsemi snjalltækja og samfélagsmiðla og það er án efa mikið til því að við eyðum flest of miklum tíma í þessum tækjum. Og við megum ekki festast í boðhætti og tala bara um börnin í þessu samhengi. Við getum öll gert betur hér.

En gleymum þó ekki að á öllum tímum hefur eitthvað ógnað samskiptum okkar og mennsku. Börn voru líka í hættu fyrir 50 árum og 90 árum vegna alls kyns ógna, ekki aðeins í dag. Því þarf hvert samfélag að vera meðvitað um þær ógnir er steðja að unga fólkinu og mennsku okkar allra hverju sinni og vera tilbúið til þess að takast á við þau vandamál án upphrópana og fordæminga.

Fyrir 2000 árum sá Jesú Natanel og ég er sannfærð um að það virki ekki síður í dag en þá. Lykillinn er að við leggum okkur fram um að sjá hvert annað. Ekki ritstýrða glansímynd á Instagram í símanum – heldur manneskjuna sem blasir við okkur þegar við lítum upp úr símanum.

Samfélagsmiðlar eru dásamleg tæki sem geta gert heiminn minni, geta aukið á skilning okkar á ólíkum menningarheimum, geta tengt fólk og skapað vináttu. En það má ekki vera á kostnað raunverulega tengsla. Þeir mega ekki verða til þess að við glötum hinu mannlega – að við hættum að sjá hvert annað.

Griðarstaður í 90 ár
Í kirkjunni leggjum við okkur fram um að sjá hvert annað. Hér í Vík hefur þessi kirkja verið griðarstaður þeirra sem hér búa í 90 ár. Og þessi kirkja er griðarstaður í bókstaflegri merkingu því hún mun vera ein opinberra bygginga sem stendur örugg fyrir flóði vegna Kötlugoss. Kirkjan hér í Vík er því sannur griðarstaður. Í 90 ár hefur hún fært okkur öryggi. Veitt okkur skjól fyrir veðri og vindum og gefur rými til tilbeiðslu og samfélags þar sem fólk sér hvert annað.

Söfnuðurinn hér Víkurprestakalli stendur frammi fyrir ýmsum áskorunum en mannauðurinn hér er einstakur og það hefur verið gefandi að fylgjast með hvernig samfélagið hér, og kirkjan, finnur lausnir og leitar leiða til þess að takasta á við hverja áskorunina á fætur annarri. Ég veit að það gerist ekki að sjálfu sér. Úr fjarska hef ég séð vinnusemina, eljuna og drifkraftinn sem þarf til þess að halda kirkjustarfi úti og koma þaki yfir það starf. Í dag sé ég fólkið á bakvið þá vinnu. Ykkur.

Ég bið ykkur kæri söfnuður blessunar Guðs og sem biskup stend ég á meðal ykkar og hvet ykkur áfram í ykkar mikilvægu þjónustu.

Ég veit að kirkjan hér á hæðinni mun halda áfram að reynast fólki griðarstaður um ókomna tíð og vera glæsilegt tákn Víkur.

Dýrð sé Guði sem sér þig og vill að við sjáum hvert annað.
Amen.