desember 2019

Prédikun flutt í Grafarvogskirkju á aðfangadag 2019

Ég sá fyrir nokkru mynd í innréttingablaði af fallega skreyttu jólatré. Það var stílhreint, skreytt með smart kúlum í einum lit og hvítri ljósaseríu. En það var eitt smáatriði sem breytti heildarmyndinni. Ein kúlan var í öðrum lit og allt öðruvísi en hinar. Hún leit út fyrir að vera jafnvel heimagerð.

Ég get ímyndað mér að fólk skiptist gróflega í tvennt í áliti sínu á þessu jólatré. Annað hvort þykir okkur þessi eina kúla fullkomna tréð, kannski með því að ýta undir hvað allt hitt er einsleitt. Eða að okkur finnst þetta óþægilegt, að ein kúlan skeri sig svona úr og eyðileggi heildarsvipinn.

Ég sé fyrir mér hvernig fólkið, sem átti tréð, vildi hafa heimilið sitt flott og fínt og þá átti að sjálfsögðu hið sama við um jólatréð. En svo kemur barnið þeirra heim úr leikskólanum með jólakúluna sem það föndraði alveg sjálft. Hún er svo falleg, á sinn hátt. En hún passar ekki á tréð. Hún brýtur upp stílinn, svona eins og börn gera gjarnan. En hvað geta þau gert? Auðvitað hengja þau kúluna á tréð. Og þau hengja kúluna á tréð á hverju ári upp frá þessu.

Ert þú með svona kúlu á þínu tré? Jafnvel margar? Þykir þér erfitt að hengja þær á tréð og brjóta stílinn eða eru þetta kannski uppáhaldskúlurnar  og jólatréð hvort sem er skreytt í öllum mögulegum litum? Ég held að þessi eina kúla hafi orðið uppáhaldskúla fólksins sem átti stílhreina jólatréð. Ég held að hún hafi orðið uppáhaldskúlan vegna þess að litlar hendur bjuggu hana til og gáfu hana af hreinum kærleika og stolti til foreldra sinna.

Ef þú ert svo heppin/n að einhver manneskja hefur fyrir því að búa til skraut á jólatrréð fyrir þig, þó það sé búið til í skólanum eða leikskólanum, þá ert þú elskuð manneskja.

Þetta er þó að sjálfsögðu ekki eini mælikvarðinn á ást en hann er þó stór og skiptir máli. Þú neitar ekki jólakúlu, sem búin er til af svo miklum kærleika, stað á jólatrénu.

Jesúbarnið

Þegar Guð kom í heiminn sem manneskja þá var það sem lítið barn og ekki nóg með það heldur fæddist Guð í heiminn sem manneskja við afar óöruggar aðstæður. Það var lítið sem ekkert búið að undirbúa fæðinguna. Foreldrarnir neyddust til að fara í ferðalag með einn asna sem fararskjóta til þess að láta skattskrifa sig í heimabyggð Jósefs einmitt þegar María var við það að fara að eiga. En þau gátu ekki mótmælt þessari ákvörðun Ágústusar keisara því bæði hann og Heródes konungur höfu svipaða stöðu í hugum fólks og Hitler og Mússólíni höfðu á sínum tíma. Fólk hlýddi því sem þeir fyrirskipuðu.

Hversu trúverðugt fyrirbæri er Guð sem birtist heiminum sem ósjálfbjarga barn sem þarf á okkur að halda til að lifa af? Á ekki Guð að birtast okkur með pomp og prakt, flugeldum og krýningum?

Þessi saga, sem við segjum hver jól, af frelsaranum sem kom í heiminn til þess að sýna okkur hvernig Guð raunverulega er, er svo hversdagsleg og svo laus við upphefð að það er varla hægt annað en að trúa henni, hvort sem við túlkum hana bókstaflega eða ekki. Hún er svo venjuleg í einfaldleika sínum að hún gefur ekkert rými fyrir hroka eða rembu.

Fyrir mér er sagan af Guði, sem fæðist í heiminn sem lítið barn, saga um ást. Þessi saga er ekki af Guði sem birtist okkur með látum heldur af Guði sem kemur inn í allar okkar aðstæður með svo lágstemmdum hætti að við tökum varla eftir því. Guð sem kemur til okkar með þessum hætti og gefur okkur val um að þiggja mátt sinn eða að láta vera, getur ekki verið neitt annað en kærleikur.

Jólakúlan Guð

Guð kom í heiminn eins og jólakúlan sem er öðruvísi en allar hinar vegna þess að hún er búin til úr ódýrum efnum og við ómerkilegar aðstæður en er svo full af kærleika.

Og eins og jólakúlan sem fékk að hanga á trénu hjá fólkinu, sem var svo smart að jólatéð var skreytt með einum lit, fær Guð aðeins að hanga á okkar tré ef við viljum það. Við getum valið að hafa allt í stíl, flott og fínt og í réttu litum, fylgja tískustraumum dagsins, jafnvel í trúar- og lífsskoðunum og sleppa Guði af trénu okkar.

Við getum líka valið að leyfa þessari kúlu sem er öðruvísi en allar hinar að vera hluti af lífi okkar. Að hleypa þessum kærleika inn og gefa honum stað í hjarta okkar.

Guð er eins og þessi kúla sem litla barnið föndraði og var ekki stíl til að byrja með en varð síðar metin af mörgum vegna kærleikans sem barnið lagði í kúluna.

Jólakúlan ég

Ef Guð er með jólatré þá erum við, hvert og eitt, eins og þessi kúla sem barnið bjó til. Munurinn er þó sá að á þessu tré eru engar kúlur í stíl. Þær eru allar ólíkar og allar búnar til af meiri ást og kærleika en við getum nokkurntíma gert okkur í hugarlund að til sé. Þannig er hver einasta manneskja einstök og þess vegna ber okkur að líta þannig á allt fólk, sem einstaka og elskaða sköpun Guðs. Og einmitt þess vegna á að vera pláss fyrir allar manneskjur í veröldinni, hvar sem við fæðumst og hver sem við erum. Og þess vegna eigum við að hjálpast að og búa til rými fyrir hverja einustu manneskju á jörðinni okkar svo við fáum öll að njóta okkar á litríku tré Guðs.

Við getum velt því fyrir okkur þessi jól hvort það sé pláss fyrir Guð á okkar tré um leið og við minnum okkur á að við erum ekki sköpuð öll í stíl, að saman erum við hluti af litríkum heimi þar sem við eigum öll að fá pláss.

Dýrð sé Guði sem er ekki stíl og elskar okkur eins og við erum.

Guð gefi þér gleðilega jólahátíð.

Endalok jarðar, hlýnun jarðar
„Réttið úr yður og berið höfuð yðar hátt því lausnin er í nánd“

Þetta eru góð orð. Hversu upprétt/ur ert þú? Berð þú höfuðið hátt eða fær óttinn, skömmin eða bara þetta daglega amstur og stress þig til þess að beygja höfuðið og líta niður?

Á öðrum sunnudegi segir Kristur okkur að bera höfuðið hátt og rétt áður er hann búinn að segja okkur hvernig heimsendir mun líta út. Tákn munu verða á sólu og tungli og stjörnum og angist meðal mannfólksins. Þá mun líða yfir fólk af ótta og kvíða.

Já þetta er ekkert grín!

Hvað er þetta eiginlega sem við erum látin lesa svona rétt fyrir jól þegar við erum farin að undirbúa okkur fyrir fallega og góða jólahátið með fæðingu frelsarans sem miðpunkt?

Jesús lýsir þarna einhverskonar heimsendi og segir svo að þegar við sjáum þessi tákn þá getum við verið viss um að Guðs ríki sé í nánd.

Er ekki einmitt verið að boða heimsendi á hverjum degi þessa dagana? Hitastig á jarðar fer hækkandi, hafið súrnar, koltvísýringurinn sem við sleppum út er enn langt yfir öllum mörkum og þrátt fyrir að við bætum okkur mjög og náum þeim markmiðum sem við höfum sett okkur hér í vesturheimi þá munu kóralrifin úti fyrir ströndum Ástralíu samt hverfa. Heimurinn er á leiðinn að farast hægt og rólega og þrátt fyrir að stór hluti einstaklinga sé tilbúinn til að gera ýmislegt til þess að sporna við þessu þá eru þjóðir heimsins misjafnlega langt á veg komnar með að viðurkenna vandann og hvað þá að grípa til aðgerða, enda verða efnahagsleg sjónarmið oftar en ekki ofaná.

Endalok jarðar, kjarnorkuváin
Þegar ég var barn og unglingur var það yfirvofandi kjarnorkustyrjöld sem ógnaði jörðinni. Á þessum árum var það raunverulegur vandi að Rússar eða Bandaríkjamenn gætu hvenær sem er ýtt á hnapp og eytt stórum hluta jarðarinnar. Á þessum árum var ekki búið að finna upp orðið kvíða og hvað þá kjarnorkukvíða en við vorum öll dauðhrædd við að heimurinn myndi farast einn góðan veðurdag og við gátum ekkert gert í því nema að koma okkur í neðanjarðabyrgi eða að vona það besta.

Endalok jarðar, heimstyrjaldir
Þar á undan voru það heimstyrjaldirnar sem ógnuðu lífi og öryggi fólks og voru svo sannarlega nokkurs konar heimsendar. Það er erfitt fyrir okkur sem ekki höfum upplifað heimstyrjöld að setja okkur í þau spor að ókunnugt fólk sé bara til í að sprengja saklaust fólk til þess að ná yfirráðum yfir borgum og löndum. En þessi stríð eru enn veruleiki nokkurs hluta fólks í heiminum þó ekki kallist þau heimstyrjaldir.

Heimsendarnir okkar
Við mannfólkið erum stöðugt að upplifa heimsendi. Náttúruhamfarir þekkjum við vel hér á Íslandi en við mannfólkið lifum bæði heimsenda af völdum manneskjunnar og náttúrunnar og á því er nokkuð stór munur. Og svo eru það allar persónulegu heimsendarnir okkar, hjónaskilnaðirnir, dauðsföll, draumar sem deyja og að lokum heimsendinn sem bíður okkar allra. Okkar eigin dauðdagi.

Á öllum tímum hafa þessi orð Jesú, sem við heyrum á öðrum sunnudegi í aðventu, verið túlkuð á þann veg að þarna sé Jesús að tala um endalok heimsins eins og við þekkjum hann og um endurkomu sína.

Boðskapinn um endalokin heyrum við einmitt þegar við undirbúum upphafið, fæðingu frelsarans og jólin.

Ég held að þessi endalok heimsins sem Jesús talar um þarna séu eitthvað sem við þekkjum öll. Það kemur sá tími í lífi okkar allra, að heimurinn hættir að vera eins við þekkjum hann. Að gamli heimurinn líður undir lok og nýr heimur tekur við.

Þetta gerist þegar við verðum fyrir áföllum.

Þegar við þurfum að glíma við syndina, lygar, svik, afbrýðisemi, ótta og angist.

Þetta getur jafnvel gerst þegar eitthvað stórkostlegt gerist eins og það að verða ástfangin eða að eignast barn.

Við upplifum öll einhvern tíma að heimurinn eins og við þekkjum hann líði undir lok að einverju leyti eða öllu.

Ég held að þessa heimsendalýsing Jesú sé ekki spá um eitthvað sem mun gerast í framtíðinni því heimsendar eru stöðugt að eiga sér stað. Um allan heim er fólk á hverjum degi að missa lífið eins og það þekkti það. Þetta fylgir því að vera dauðlegar verur í breyskum heimi.

Við munum ávallt halda áfram að reyna að bjarga heiminum. Það hljótum við að gera. Við munum halda áfram að gera það með því að borða rétt og menga minna. Við munum reyna að bjarga heiminum með því að boða frið og elska fólk. Og við munum reyna að fækka heimsendunum með menntun og þekkingu.

Lausnin er í nánd
„Réttið úr yður og berið höfuð yðar hátt því lausnin er í nánd“

Jesús boðar ekki aðeins heimsendi heldur biður hann okkur að bera höfuðið hátt því að lausnin er í nánd.

Þessi heimsendalýsing er ekki framtíðarspá heldur lýsing á heiminum eins og hann er og eins og hann hefur alltaf verið. Þetta er lýsing á því hvernig það er að vera manneskja í þessum brotna heimi. Jesús vill ekki að heimurinn sé svona. Á aðventunni erum við einmitt minnt á að það er lausn og lausnin er Jesús Kristur eða Guð.

Nú þegar við heyrum þessar heimsendaspár erum við einmitt að undirbúa upphafið, fæðinguna og komu frelsarans. Og þar er einmitt lykilinn að finna. Um leið og við undirbúum þessar vonarríku hátíð sem jólin eru, erum við minnt á að lífið er flókið og að heimsendar eru stöðugt að eiga sér stað í lífi fólks, í lífi þínu og lífi mínu. Einmitt þess vegna þurfum við svo innilega á voninni um frelsarann að halda, voninni um frelsarann sem deilir með okkur öllum okkar heimsendum. Hann þekkir þá og hann tekur þeim alvarlega. En um leið segir hann okkur að bera höfuðið hátt því lausnin er í nánd. Í lok hvers heimsenda fæðist eitthvað nýtt. Ný von, nýtt líf og jafnvel eilíft líf.

Gleymum því ekki þegar umhverfiskvíðinn, dauðahræðslan eða sorgin yfir því sem fór úrskeiðis í lífi okkar tekur yfir, að eitthvað nýtt og gott bíður okkar handan við hornið. Nýtt líf bíður okkar.

Mögulega felst þetta nýja líf í því að ýmislegt er að gerast í umhverfismálum og fjölmennustu löndin eru jafnvel farin að taka við sér, já og forseti Bandaríkjana fær ekki að ráða öllu. Kannski felst nýja lífið í því að þú munt ná sátt þrátt fyrir að skilnaðurinn hafi verið erfiður eða að missirinn hafi nánast verið óbærilegur. Já og mögulega felst þetta nýja líf í voninni um að það sé til eilíft líf með Guði að loknu þessu lífi.

Ég trúi því

Dýrð sé Guði sem tekur öllum okkar heimsendum alvarlega, deilir þeim með okkur en boðar okkur um leið  líf sem sigrar allar aðstæður. Hið sanna líf.

Préidkun flutt í Grafarvogskirkju annan sunnudag í aðventu 2019. Lúk. 21: 25-33.

•