Skip to main content
Monthly Archives

janúar 2024

jan 24
Love0

Virðing fyrir fjalli og nýskúruðu gólfi

Eftir Prédikanir

 

Prédikun flutt í Grafarvogskirkju 14. janúar 2023

2. Mosebók 3: 1-15

Í þjóðgarði í norðurhluta Ástralíu stendur Fjallið Uluru, einnig þekkt sem Ayers Rock. Þetta er rauðleitur klettur sem myndast hefur úr sandsteini. Fjall þetta eða klettur er einn helgasti staður frumbyggjaættbálks sem trúir því að fjallið hafi verið búið til af forfeðrum þeirra, anda fólkinu, fyrir um 600 milljónum ára. Þau trúa því að þau komist í samband við forfeður sína og formæður með því að snerta fjallið og því er fjallið heilagt í augum þeirra. Uluru hefur lengi verið vinsælt meðal ferðafólks sem hefur gaman af að ganga upp á þetta merkilega fjall en í október 2019 var tekin sú ákvörðun að banna alla umferð á fjallið af virðingu við frumbyggjana. Með því lauk langri baráttu ættflokksins gegn ágangi ferðafólks á þennan helga stað.

Það sem er heilagt fyrir þeim er ekki heilagt fyrir öðrum en að lokum var ákveðið að virða það sem þeim var heilagt.

Í trúarbrögðum er ýmislegt heilagt. Það geta verið staðir fólk og dýr, mismunandi eftir trúarbrögðum. Fólk þarf þó ekki að játa ákveðna trú til þess að upplifa eða álíta eitthvað vera heilagt.

Í kristni er mikið talað um að eitthvað sé heilagt. Við tölum um heilög jól, heilaga kirkju og við tölum jafnvel um að við, mannfólkið séum heilög sköpun Guðs. Við iðkum það oftar en ekki að helga hluti, staði og fólk í þeim tilgangi að afmarka og skilgreina hlutverk þeirra eða verkefni. Kirkjur eru blessaðar áður en þær eru teknar í notkun. Orgelið hér í kirkjunni var vígt áður en það var tekið í notkun. Fólk er vígt sem djáknar, prestar og biskupar og börn eru skírð, sem einnig er ákveðin vígsla.

Áðan var lesið úr annarri Mósebók sagan um það þegar Móses sér brennandi runna í eyðimörkinni eða runninn stóð í ljósum logum en hann brann ekki. Í loganum miðjum sá hann engil. Hann varð forvitinn og gekk nær til þess að virða þetta fyrirbæri fyrir sér. Hann undraðist hvers vegna runninn brann ekki. En þegar hann kemur nær hrópar Guð nafn hans og þegar Móses svarar segir Guð að hann megi ekki koma nær og biður hann að fara úr skónum vegna þess að hann sé staddur á heilagri jörð. Síðan segir Guð Móses að hann/hún/það sé Guð. Eftir það snýst þessi frásögn um það að Móses er kallaður til ákveðins hlutverks.

Biblían er full af táknum og það er svo ótal mörg tákn í þessari frásögn. T.d. er ekki óalgengt að Guð birtist í eldi, sérstaklega í Gamlatestamentinu. Eldur getur bæði verið góður og ógnvænlegur í senn. Eldur getur lýst okkur leiðina og hlýjað okkur en eldur getur líka brennt skóginn og við getum brennt okkur á honum ef við förum of nálægt.

Annað mikilvægt tákn er er engillinn í runnanum en engill merkir boðbera Guðs, að hér séu á ferðinni skilaboð frá Guði.

Enn eitt mikilvægt tákn er heilaga jörðin og að Guð biður Móses að fara úr skónum þegar hann gengur inn á hana.

Það að eitthvað sé heilagt merkir að það sé frátekið. Heilög kirkja er frátekin til ákveðins hlutverks og manneskjan, samkvæmt kristinni trú, er frátekin til þess að tilheyra almættinu sem er upphaf allrar sköpunar. Þegar manneskja eða hlutur er helgaður breytir það ekki eðli hans heldur er það hlutverkið sem breytist. Staður getur ekki verið heilagur í sjálfu sér heldur er hann heilagur vegna hlutverksins sem hann gegnir eða hefur gegnt. Þegar manneskja er sögð heilög þýðir það einnig að hún sé frátekin til ákveðins hlutverks, ekki að hún sé betri eða merkilegri en einhver önnur.

Þegar Guð segir að jörðin sem Móses standi á sé heilög þá merkir það að Móses er þarna staddur í návist Guðs. Að Guð sé einmitt á þessum stað. Guð biður Móses að fara úr skónum áður enn hann gengur inn á heilaga jörð. Þetta þekkjum við vel. Við viljum t.d. gjarnan að fólk fari úr skónum áður en það kemur inn á heimili okkar, sér í lagi ef það er slabb úti eða þegar við höfum nýlega skúrað gólfið. Við viljum ekki að fólk skíti út það sem við höfum gert hreint alveg eins og við viljum ekki að fólk óhreinki það sem er okkur heilagt. Í Íslam er er gert ráð fyrir að fólk fari úr skónum áður en það gengur inn í helgidóminn og það á við um fleiri trúarbrögð. Það fylgir því ákveðin virðing að fara úr skónum og ganga berfætt inn í helgidóm eða jafnvel á sokkaleistunum inn á eldhúsgólf.

Þegar allt kemur til alls er það okkar, mannfólksins, að ákveða hvað er heilagt og hvaða merkingu heilagleiki hefur fyrir okkur. Hlutir geta verið heilagir í ákveðnum samfélögum en ekki í öðrum. Þannig eru nautgripir heilagir í hindúasið en ekki í kristni. Þannig er fjall heilagt hjá ákveðnum þjóðflokki í Ástralíu en ekki hjá múslímum. Það sem mér er heilagt er ekki víst að sé heilagt fyrir þér.

Það sem skiptir máli er að við getum borðið virðingu fyrir því að eitthvað sé heilagt, að eitthvað sé frátekið til ákveðins hlutverks. Í því felst virðing og skilningur á að við séum ekki æðst og merkilegust í hverju samhengi, að við þurfum að vanda okkur í umgengni okkar við fólk og staði.

Meirihluti Ástrala tilheyrir ekki ættbálkum frumbyggja. Þrátt fyrir það var að lokum tekin sú ákvörðun að virða það sem var heilagt fyrir öðrum. Það tók reyndar langan tíma og sú saga er blóði drifin og lengi framan af var ekki nokkur virðing borin fyrir þeim sem upphaflega byggðu það land. Að lokum náðist þó sá þroski í samskiptin að ákveðið var að virðingin fyrir því sem er náunganum heilagt hefði betur. Á sama hátt ber okkur að virða það sem öðru fólki er heilagt þó það sé ekki heilagt fyrir okkur. Þannig eignumst við fallegra samfélag.

Í dag langar mig að hvetja okkur öll til þess að umgangast hvert annað sem við séum heilög, enda erum við öll heilög sköpun Guðs. Ef fólk vill að við förum úr skónum vegna þess að það er nýbúið að þrífa þá gerum við það alveg eins og við göngum ekki upp á fjall sem öðrum er heilagt. Virðum það sem öðrum er heilagt og verum órædd við að láta annað fólk vita af því hvað er okkur heilagt.

Amen.

 

jan 10
Love0

Að ræða trú í jólaboðum – Aftansöngur á aðfangadag

Eftir Prédikanir

Hversdagstrú

Af hverju höldum við jól? Hvers vegna heldur þú jól? Ég held jól vegna þess að ég trúi því að almættið hafi birst heiminum í litlu barni. Ég held líka jól til þess að fagna komu ljóssins og ég held jól til þess að njóta samverustunda með fólkinu mínu.

Það segir nokkuð mikið um kristið fólk að það sé tilbúið að trúa á Guð sem birtist í litlu barni sem fætt er á hálfgerðum hrakhólum en ekki sem eitthvað fínna, máttugra eða upphafnara. ja, eða í það minnsta, ef Guð þarf að fæðast sem barn, að það sé þá fætt við öruggar aðstæður, við ríkidæmi og völd. Hvernig má það vera að við trúum því að almættið, sem við köllum Guð, hafi komið inn í heiminn í sem manneskja með þessum ómerkilega hætti? Lífslíkur barna sem fæddust á þessum tíma voru ekkert í líkingu við það sem við þekkjum í dag og því ekki einu sinni öruggt að barnið myndi lifa og vaxa úr grasi. Og við erum að tala um almættið.

Þessi vilji okkar bendir til ákveðinnar dýptar í mannfólkinu, að við séum tilbúin til að sjá hlutina á dýptina, að Guð, sem er hinn æðsti kærleikur geti birst í hinu hversdagslega, hinu smáa og ófullkomna. Ef sagan af fæðingu frelsarans, sem er birtingarmynd Guðs í heiminum, hefði verið á þá leið að hann hefði komið af himnum ofan í fylgd engla eða annarra stórkostlegra vera og verið komið fyrir í höll, tilbúinn til að stjórna heiminum þá hefði það bent til þess að Guð væri fylgjandi valdi og upphafningu. Það hefði bent til þess að Guð væri svo fínt fyrirbæri að við gætum helst ekki tilbeðið Guð nema í stórum fallegum kirkjum, að fátækt og sjúkdómar væri ekki samboðið Guði.

Sagan af því þegar Guð gerist manneskja er með þeim hætti að við skiljum að við, hvert og eitt, erum verðug. Við erum öll nógu fín fyrir Guð því Guð er hluti af okkur. Jesús deildi kjörum með okkur sem þýðir að Guð deilir kjörum með okkur. Þess vegna er kristin trú ekki sunnudagstrú sem á einungis heima í kirkjum. Nei, kristin trú er hversdagsleg því Guð kemur inn í hverdagsleikann okkar sem manneskja sem fær sjálf að kynnast því að lífið getur verið býsna erfitt.

Í bókinni Deus eftir Sigríði Hagalín Björnsdóttur lýsir ein sögupersónan trú hversdagsins með eftirfarandi orðum:

„Að ganga á Guðs vegum er í senn flókið og einfalt verkefni. Flókið vegna þess að heimurinn gerir ráð fyrir öðrum og breiðari vegum og þar er ekki reiknað með Guði. Honum hafa verið settar þröngar skorður á jaðrinum, í jarðarförum og jólasálmum, annars vill fólk ekki heyra á hann minnst. Menn setja upp óræðan svip þegar Sigfús fer að tala um Guð, þeir aka sér og víkja talinu að öðru. Það er ekkert pláss fyrir Guð í siðuðu samfélagi, í vinnunni eða fjölskylduboðum, neysluverðsvísitölunni; ekki frekar en í strætó eða í hjónabandinu með Jóhönnu.“

Sigfús sem á þessi orð fékk nefnilega vitrun þegar hann var staddur í strætó í Mjóddinni. Hann átti að vera að keyra strætisvagninn en gat ekki farið af stað á réttum tíma því hann fylltist svo mikilli gleði við vitrunina, að hann varð að deila henni með öðrum. Hann missti því vinnuna. Svo missti hann hjónabandið með Jóhönnu.

Í sögunni um Sigfús er svo skýrt að trúin rúmast ekki í hversdagsleikanum. Þú ert skrítin/n ef þú trúir og hvað þá ef þú vilt ræða það. Guð á ekki heima í jólaboðunum heldur aðeins í aftansöngnum.

Það merkilega er þó að með fæðingarsögunni færist guðdómurinn nær okkur og verður beinlínis hversdagslegur. Þá á ég ekki við í merkingunni, óspennandi eða ómerkilegur, heldur verður hann eðlilegur eða normal. Hvað er eðlilegra en að barn fæðist? Hvað er meira normal en að eignast barn? Börn fæðast á hverri mínútu um allan heim. En um leið og barnsfæðingar eru alltaf að eiga sér stað þá er hver einasta fæðing stórkostlegt kraftaverk og ekkert hversdagslegt við hana. Hversdagslegir hlutir geta nefnilega verið stórkostlegir og stórkostlegir hlutir hversdagslegir. Reyndar er fæðingarsagan krydduð svolítið með englum, hirðum, vitringum og stjörnum annað hvort væri nú þegar Guð kemur í heiminn sem manneskja við svo annars hversdagslegar aðstæður.

Jesús átti foreldra sem vernduðu hann á allan hátt. Hann átti nokkuð venjulegt uppeldi út frá viðmiðum þess samfélags sem hann ólst upp í. Í það minnsta er ekkert sem bendir til annars. Hann lifði fullkomlega eðlilegu lífi alveg fram á fullorðins ár.

Jól í Betlehem

Nú hafa borist fréttir af því að jólahaldi sé aflýst í Betlehem, fæðingaborg Jesú Krists. Betlehem tilheyrir vesturbakka Palestínu og til að sýna samstöðu með íbúum Gasa svæðisins hefur þessi ákvörðun verið tekin. Í ár hefur Jesúbarninu verið komið fyrir í fæðingarkirkjunni í Betlehem inn á milli múrsteina. María og Jósef eru þarna líka í rústunum auk hirða, vitringa og dýra en þau eru öll aðeins lengra frá barninu en við eigum að venjast. Í viðtali við prest í fæðingarkirkjunni kemur fram að þetta sé gert til þess að sýna samstöðu með íbúum Gasa svæðisins sem nú búa við stöðugar árásir á saklausa borgara. Þetta er gert til að minnast allra barna sem fallið hafa í árásum Ísraels á Gasa og allra barna sem nú eru munaðarlaus vegna árásanna. Myndir af Jesúbarni í múrsteinsjötu eru afar áhrifaríkar en allt í kringum Jesúbarnið loga ljós. Ljósin tákna vonina sem þó er að finna mitt í öllum hörmungunum og því slokknar aldrei á þeim. Vonin deyr aldrei.

Myndin af Jesúbarninu í múrsteinsjötunni minnir okkur á að Jesús fæddist einmitt þarna, að Guð kom inn í þennan ófullkomna heim til þess að sýna okkur hvernig Guð er. Og það sem við fengum að sjá er að Guð er einmitt kærleikur sem kemur inn í hvaða mannlegu aðstæður sem er. Guð er með fólkinu í Gasa sem nú býr við stöðugan ótta og hörmungar.  Guð er mitt í þeim aðstæðum. Guð er með fólki sem býr við vondar aðstæður hvar sem er í veröldinni og Guð er með í hversdagsleikanum okkar hvernig sem hann er.

Guð er nefnilega ekki aðeins í kirkjunni á sunnudögum, í jarðarförum og fermingum. Guð er með í lífinu öllu. Hinu góða og hinu erfiða og á þessum venjulegu dögum þegar ekkert sérstakt gerist.

Ef til vill ættum við að gera tilraun til að ræða um trú í jólaboðum eða í strætó og sjá hvað gerist. Hver veit nema fólk sé tilbúið til að ræða trú á dýptina því fólk sem er tilbúið til að skilja að trú er ekki einfalt fyrirbæri á yfirborðinu sér að við hljótum alltaf að standa með þeim sem verða undir, þeim sem ráðist er á, að við hljótum að stilla okkur upp við hlið Jesúbarnsins í jötunni hvort sem hún er gerð úr stráum, múrsteinum eða hreinum lökum.

Dýrð sé Guði sem er hluti af lífi okkar hvernig sem það lítur út.

 

Prédikun flutt í Grafarvogskirkju í aftansöng á aðfangadag 2023

jan 10
Love0

Nútíminn og hefðir

Eftir Pistlar

Það er eitthvað alveg einstakt við að koma inn í kirkjur á aðventu og jólum. Vissulega er alltaf gott andrúmsloft í kirkjunum en á þessum tíma verða ákveðnir töfrar þegar jatan með jesúbarninu og heilaga fjölskyldan er tekin fram, jólatréð skreytt og jóasálmarnir óma frá kórum við æfingar, frá ýmsum barnahópum og öðrum samverum kirkjunnar. Stór hluti prestakalla á landinu hefur á að skipa einum kór hið minnsta og fjölmennustu söfnuðirnir eru jafnvel með 3-4 kóra á sínum vegum. Því hefur tónleikahald í kirkjum aukist mikið undanfarin ár og gæðin iðulega mikil.

Á þessari aðventu er ljóst að fjölbreytni kirkjustarfs á aðventu er ákaflega mikil, eitthvað í boði fyrir alla og nánast allt ókeypis. Fyrir utan jólatónleika og helgileiki og söngleiki hef ég, á þessari aðventu, rekist á auglýsingar um: „Sing along“, helgistund í sundlaug, kertaljósastund, samverustund í fjárhúsi, kyrrðarbæn, aðventuhátíð, óskasálma jólanna, bænastund fyrir friði, aðventuspjall, kyrrð og jólasálma, bjór og jólasálma, jólin sungin inn, jóladagatal, ljósa- og aðventuhátíð, djúpslökun, skólaheimsóknir, myndlistarsýningu, og alþjóðlega fjölskyldustund. Þá er ýmislegt fleira í boði sem ekki verður talið upp hér. Ekki skortir hugmyndaflugið og viljann til að bjóða upp á innihaldsríkar stundir á vegum kirkna á aðventunni og þetta mikla starf er sannarlega ekki eingöngu í boði á höfuðborgarsvæðinu heldur um land allt. Og ljóst er að þetta virkar því allt þetta starf er ákaflega vel sótt og fjöldi kirkna eru meira og minna fullar á þessum tíma árs og enn bætir í þegar jólin ganga í garð.

Já, aðventa og jól er sá tími þegar mestur fjöldi sækir kirkjur þessa lands og undanfarin ár hefur kirkjan í auknum mæli tekið mið af samtíma sínum og aukið fjölbreytni starfsins. Það sem kirkjan hefur er bæði sveigjanleiki til að bjóða upp á fjölbreytt starf og traustar hefðir sem ekki haggast hvað sem nútímanum líður. Við þörfnumst hvors tveggja, nútímalegrar þjónustu og starfs í kirkjum og þjónustu sem byggir á hefðum sem margar má rekja hundruð ára aftur í tímann.

Sama kirkjan getur boðið upp á klassíska messu og aftansöng á aðfangadag sem eiga rætur að rekja aftur til miðalda og svo helgistund í sundlaug eða djúpslökun á jógadýnu.

Kosturinn við þjóðkirkjuna er hversu fjölbreytt hún er. Hún býr yfir gríðarlegum mannauði sem leggur sig fram um að þjóna fólki í ólíkum aðstæðum. Kirkjan vinnur ötult menningarstarf, leggur sig fram um að bjóða upp á helgihald þar sem tengsl manneskjunnar við guðdóminn eru ræktuð á dýptina um leið og bænin er iðkuð í orði, með hugleiðslu eða í gegnum tónlist.  Allt þetta fjölbreytta starf sem ég nefndi hér að framan á sér nefnilega ekki einungs stað á aðventunni heldur er fjölbreytnin ríkjandi árið um kring.

Kirkjan er samfélag fólks sem speglar samtímann um leið og mörg okkar hafa þörf fyrir hefðir og djúpar rætur. Stór hluti fólks sem kemur í kirkju er að sækja í samfélag; samfélag við annað fólk, við Guð eða jafnvel við sjálft sig.

Kirkjan er ekki einangruð heldur er hún lifandi samfélag fólks sem er hluti af stærra samhengi. Því er það svo að fólkið í kirkjunni lætur sig flesta hluti varða og á þessari aðventu hefur rík áhersla verið lögð á að biðja fyrir friði, ræða stöðuna á Gaza, biðja fyrir Grindvíkingum og leggja þeim lið með öllum mögulegum hætti. Fólk sem hefur lítið á milli handanna getur sótt um aðstoð við jólahaldið í kirkjum landsins auk þess sem mikið er sótt í sálgæslu hjá prestum og djáknum.

Í kirkjunni fögnum við fæðingu frelsarans og hækkandi sól um þessi jól eins og endranær meðvituð um að þau eru ekki öllum jafn gleðileg. Kjarni kristinnar trúar er að Guð sem gerðist manneskja í litlu barni komi inn í allar aðstæður. Guð gefi þér gleðileg jól, ljóss og friðar.  

 

Pistillinn birtist í Morgunblaðinu á þorláksmessu 2023

Close Menu