júlí 2022

Regnbogafáninn

Í júlímánuði  var tekin sú ákvörðun í Grafarvogskirkju að mála regnbogafánann á tröppurnar fyrir framan kirkjuna. Ástæðan er fyrst og fremst að sýna með skýrum hætti að hingað eru allar manneskjur jafn velkomnar vegna þess að öll erum við jafn dýrmæt í augum Guðs. Regnboginn hér á tröppunum samanstendur af upprunalega regnbogafána hinseginfólks. Þar á eftir koma tvær rendur, ein svört og brún sem tákna fólk af ólíkum kynþáttum. Neðst er síðan transfáninn sem er bleikur, blár og hvítur. Reyndar ætti það að vera svo sjálfsagt að allar manneskjur séu jafn dýrmætar að við þyrftum ekki að minna á það með þessum hætti en það er þó ekki svo. Hinsegin fólk hefur orðið fyrir gríðarlegum fordómum í gegnum tíðina og verður enn. Í dag er það transfólk sem verður fyrir sérstaklega miklu aðkasti bæði hér á landi og um allan heim. Kirkjan okkar hér á Íslandi tók því miður, lengi vel, þátt í þessum fordómum og misrétti sem tíðkaðist í samfélaginu. Þetta breyttist ekki hjá forystu kirkjunnar fyrr en ein hjúskaparlög voru samþykkt og meira að segja þá gátu prestar fengið undanþágu frá því að gefa saman samkynja pör. Það var síðan á kirkuþingi 2015 sem samþykkt var að ekki mætti neita pörum um hjónavígslu á grundvelli kynhneigðar. Því skal þó haldið til haga að stór hluti presta studdi baráttu samkynhneigðs fólks alla leið nánast allan þennan tíma en það var ekki nóg þegar leiðtogarnir voru á móti.

Ein saga – eitt skref

Nú um stundir stendur yfir verkefnið Ein saga – Eitt skref á vegum Þjóðkirkjunnar og Samtakanna 78. Tilgangur verkefnisins er að gera upp og læra af sögu misréttis gagnvart hinsegin fólki innan kirkjunnar. Verkefnið fer þannig fram að samkynhneigt fólk sem orðið hefur fyrir misrétti af hálfu þjóðkirkjunnar og presta hennar segir sögur sínar. Sögunum er svo safnað saman og þær birtar á heimasíðu verkefnisins. Markmiðið er að kirkjan, sem braut á hinsegin fólki, hlusti á sögurnar og iðrist með einhvers konar sátt að markmiði.

 Ég er búin að hlusta á þær níu sögur sem hafa verið birtar og þar er lýst svo svakalegri framkomu á köflum að það er erfitt að setja sig í spor bæði þeirra sem urðu fyrir þessu og að skilja að svona framkoma hafi viðgengist. Kirkjan hefur mikið að skammast sín fyrir í þessum málum og því er mikilvægt að sögurnar heyrist. Ég hvet þig til að hlusta á sögurnar hér:
https://www.einsagaeittskref.is.

 Regnboginn og ritningarversin

Viðbrögðin við regnboganum hafa að mestu verið afar jákvæð en svo tæpri viku eftir að hafði verið málaður kom ég í kirkjuna og sá að einhver ósátt manneskja hafði krotað á fánann, „Antichrist!“ Það var svolítið óþægilegt að sjá að einhver hefði virkilega haft fyrir því að koma með spreybrúsa í skjóli nætur til þess að mótmæla þessu tákni kærleika og mannréttinda. Við máluðum yfir þetta og vonuðum að þar með hefði viðkomandi sagt sitt en það liðu ekki nema tveir dagar þar til næst var spreyjað á fánann og nú voru skilaboðin skýr. Viðkomandi hafði ritað þarna vísun í ákveðinn ritningarstað úr 3. Mósebók sem er nokkurskonar lögbók Gamla testamentisins. Þessi ritningarstaður er þekktur meðal þeirra sem vitna í Biblíuna til þess að styðja hatur sitt á samkynhneigð en þar kemur fram að ef karlmaður leggist með karlmanni eins og þegar lagst er með konu þá fremji þeir báðir viðurstyggilegt athæfi og skulu báðir líflátnir. Svipaðan texta er að finna í sömu bók, tveimur köflum fyrr. Einn texta til viðbótar af svipuðum toga er að finna í bréfi Páls postula til Rómverja þar sem reynir að siða fólk til og þá m.a. karla sem hann segir hafa brunnið í losta hver til annars og framið skömm með karlmönnum.

Þá hefur fólk einnig reynt að nýta seinni sköpunarsöguna og fleiri texta t.d. frá Páli postula fordómum sínum til stuðnings.

Hér langar mig að nefna tvennt. Hið fyrra er að Jesús ræðir þessi mál ekkert. Hið síðara hér er ekki verið að fjalla um samkynhneigð því samkynhneigð snýst um ást en ekki kynlíf eingöngu og alls ekki aðeins um kynlíf karla. Ólíklegt að er að hugmyndin um samkynja ást hafi verið útbreidd þegar þessir textar voru ritaðir.

Í lögbókinni í Gamla testamentinu eru þessi orð hluti af annarri langri og frekar ótrúlegri upptalningu á öllu því sem ætti að lífláta fólk fyrir s.s. að bölva föður sínum eða móður. Kristið fólk hefur yfirleitt látið þessar upptalningar sem vind um eyru þjóta enda mun þessi texti vera frá því um 250 árum fyrir Krist ef ekki enn fyrr og tímarnir breyst örlítið síðan þá. Þá bendir frummálið á textanum til þess að hér sé verið að vara við því að karlar leggist með ungum drengjum.

Páll, sem myndi vera talinn þó nokkuð stífur og jafnvel ranglátur á okkar tíma mælihvarða, lifði í ákveðnu samhengi eins og við öll. Hann var manneskja, ekki Guð. Orð hans, eins og orð alls fólks, þarf að lesa í ljósi þess samhengis er þau voru rituð í. Þannig segir hann t.a.m. að konur eigi að þegja á samkomum, hylja höfuð sitt og vera mönnum sínum undirgefnar. Við fylgjum þessu ekki í dag því viðhorf okkar eru önnur. Hið sama á við um orð hans um karla sem brenna í losta til hvers annars en þar mun hann hafa verið að fordæma þessi og fleiri athæfi nágrannaþjóða. Ekki er heldur útilokað að hann hafi þarna verið að fordæma misnotkun á ungum drengjum (gjarnan þrælum) sem var ekki óþekkt meðal forn Grikkja og Rómverja.

Jesús var ekki bókstafstrúarmaður

Þekkt er sú aðferð þeirra er vilja ná einhverju ákveðnu fram með aðstoð Biblíunnar að taka ritningarvers úr samhengi sínu, máli sínu til stuðnings. Þetta stendur jú þarna. Þetta þykir mér ekki góð aðferð og mæli frekar með því að lesa, og reyna að skilja Biblíuna í hverju því samhengi er bækur hennar voru ritaðar. Rit Biblíunnar voru skrifuð á ólíkum tímum og fyrir utan að vera vitnisburður um líf og störf Jesú Krists þá fjallar Biblían um það hvernig það er að vera manneskja í brotnum heimi og um samband mannfólksins við Guð.

Ég tel að við ættum frekar að fylgja boðskapi Jesú Krists, sem sagði okkur að elska hvert annað. Jesús var ekki bókstafstrúarmaður og fylgdi ekki lögmálinu til hlítar enda hneykslaði hann marga. Því síður ættum við að taka hina helgu og fjölbreyttu Biblíu bókstaflega.

Á þriðjudaginn kemur verða hinsegindagar settir. Þeir snúast ekki aðeins um fallega regnboga og skemmtilega gleðigöngu heldur fjalla þeir um mannréttindi hinsegin fólks. Boðskapur Jesú Krists er í fullu samræmi við mannréttindayfirlýsingar og kristið fólk hlýtur alltaf að standa með mannréttindum og berjast gegn hatri og fordómum og því er Þjóðkirkjan í dag öflug bandamanneskja hinseginfólks.

Regnbogafáninn í Grafarvogskirkju fær að standa.

Dýrð sé Guði sem elskar sérhverja manneskju í öllum regnbogans litum.

James Webb sjónaukinn
Ég er nokkuð viss um að þið hafið séð eitthvað af myndunum úr James Webb sjónauka NASA og ESA sem birtust nú í vikunni eða að þið hafið í það minnsta heyrt af þeim. Þetta er öflugasti sjónauki sem búinn hefur verið til enda tók um 20 ár að byggja hann. Myndirnar sem birtust eru teknar úr svo mikilli fjarlægð að þær eru allt að 13 billjón ljósára gamlar. Þær eru svo fagrar og ótrúlegar að það er erfitt að slíta sig frá þeim. Þessar myndir minna okkur ef til vill fyrst og fremst á hversu agnar smá við erum í þessum stóra og  fjölbreytta heimi. Og það er gott að hafa í huga það sem eftir lifir þessa pistils.

Sjómenn á plánetunni jörð
Og fyrir meira en tvö þúsund árum, sem er náttúrulega enginn tími í samhengi alheimsins, gerðist það á plánetunni jörð að nokkrir þaulvanir sjómenn, sem voru að ganga frá netum sínum eftir aflalítinn dag á Genaseretvatni, voru beðnir um að fara aftur út á vatnið, enn lengra út en þeir voru vanir, á enn meira dýpi og kasta netunum á ný. Við getum rétt ímyndað okkur hversu vinsæl þessi beiðni var. Þeir hafa eflaust verið orðnir mjög þreyttir eftir langan vinnudag auk þess sem þeir höfðu hlýtt á Jesú þetta kvöld og lánað honum bát sinn til þess að hann kæmist aðeins lengra frá fólkinu sem var við það að troða hann niður. Og seint um kvöldið, þegar Jesús var búinn að fræða fólkið segir hann Símoni Pétri og hans fólki að fara út og kasta netunum á nýjan stað. Símon er tregur til en hann gerir það þó næstum möglunarlaust. Hann svarar u.þ.b. „víst þú endilega vilt“. Hvers vegna hann hlýðir orðum Jesú vitum við ekki. Ef til vill var hann í þakkarskuld við hann. Kannski var hann svona meðvirkur eða svo er svarið það einfalt að hann treysti einfaldlega Jesú og hugsaði með sér að ekki hefðu þeir fengið neitt á sínum venjubundna stað í langan tíma og því töpuðu þeir ekkert á að prófa eitthvað nýtt. Þ.e. hann var nógu opinn til þess að taka áhættu og prófa eitthvað nýtt þegar gamla aðferðin virkaði ekki.

Og viti fólk, þeir veiða svo mikið að þeir fylla bátana og vel það. Þeir þurfa hjálp við að koma fisknum í land. Þvílíkur var aflinn.

Það sem gerðist þarna var að Jesús bað þá að treysta sér. Hann bað þá að gera eitthvað alveg nýtt og eitthvað sem hljómaði jafnvel hálf galið í eyrum þeirra.

Hvað með þig?
Hefur þetta komið fyrir þig? Hefur einhver (jafnvel þín innri rödd) stungið upp á því að þú gerðir eitthvað óvenjulegt, prófaðir eitthvað nýtt þegar það sem þú ert vön/vanur að gera hefur ekki virkað?  Eða bara þegar þú ert orðin fastur/föst í viðjum vanans.

Það er ekkret grín að fylgja svoleiðis uppástungum eða beiðnum. Það er svo ágætt að gera frekar hlutina eins og við erum vön.

Það er gjarnan þannig að þegar við höfum komist upp á lag með að gera hlutina með ákveðnum hætti eða lifa lífi okkar með ákveðnum hætti þá hættum við að ögra okkur viljum og helst ekki breyta mikið út af vananum. Og það er svo eðlilegt því það getur tekið á að breyta.

Jesús segir við Símon Pétur, „Legg þú á djúpið“. Hann vill að hann fari út á meira dýpi, að hann kafi dýpra eftir því sem sem hann vill. Getur verið að það sé kominn tími til að þú kafir dýpra eftir því sem þú þráir, að þannig fáir þú meira út úr lífinu?

Símon Pétur og hans fólk fengu margfaldan afla við það að fara lengra út, á dýpið. Ef til vill á það sama við um þig…

Guð á dýpinu
Í þessari sögu er svo skýrt að Guð vill að förum á dýptina í lífinu, að við séum ekki alltaf að svamla við yfirborðið þar sem við sjáum til botns. Og þetta á við um allt í lífinu.

Þetta á við um trúna/andlega lífið. Ef við höldum okkur við trúna sem okkur var kennd þegar við vorum börn og leyfum henni ekki að þroskast í takt við okkar eigin þroska þá er nokkuð öruggt að við annað hvort segjum skilið við trúna að lokum eða í mesta lagi leyfum henni að hanga þarna sem nokkurskonar haldreipi ef eitthvað slæmt skyldi gerast og til þess að halda við menningunni sem við erum alin upp í. En það er ekki gefandi trú og það er ekki þroskandi andlegt líf. Ég er hrædd um að þetta hafi að nokkru leyti gerst í okkar góðu Þjóðkirkju, að við höfum eignast trú sem börn, fengið fræðslu í sunnudagaskólanum og svo kannski aðeins meiri fræðslu og upplifum í fermingarfræðslunni en síðan þegar við förum að þroskast enn frekar sem einstaklingar þá hefur samleiðin með kirkjunni og trúnni verið svo miklu minni að trúarþroskinn hefur orðið eftir á kirkjubekknum. Og þá leitum við annað. Ég held að ein af ástæðum þess að æ fleiri telja sig ekki eiga samleið með kristinni kirkju á Íslandi sé að trúin sem við eignuðumst sem börn og mögulega unglingar, hefur ekki fengið færi á að þroskast og því hefur trúin orðið eftir hjá því sem tilheyrði æskunni. Barnatrú getur aldrei verið nóg fyrir fullorðina manneskju. Barnatrú er bara fyrir börn. Andlegt líf fullorðinnar manneskju sem skilur (upp að einhverju marki í það minnsta) að hún er bara örlítið sandkorn í alheiminum, verður að fylgja þeim þroska. Trúin þarf að halda á djúpið til þess að geta gefið okkur ríkt andlegt líf.

Þetta á við um einkalifið. Ef við höldum öllu á yfirborðinu og nærum ekki sambönd okkar við fólk og okkar andlega líf þá verður það að lokum innantómt. Það verður kannski þægilegt upp að einhverju marki, en innantómt. Kannski ættum við að reyna að kynnast fólkinu okkar betur, vinum og fjölskyldu. Gefa okkur tíma til að ræða um eitthvað sem skiptir máli og gera eitthvað með þeim sem við erum ekki vön. Halda út á djúpið með þeim. Kannski verði aflinn þá meiri en venjulega.

Þetta á við um vinnu og skóla en mörgum okkar hættir til að festast í þægilegu fari í vinnu og jafnvel að leggja ekki meira á okkur en við komumst upp með í námi. En flest getum við svo miklu meira en við trúum og til þess að komast að því sem við raunverulega getum þá verðum við að halda á djúpið.

Óttinn við hið óþekkta
Það krefst hugrekkis að halda á djúpið. Það vissi Jesús vel þegar hann bað Símon Pétur að halda þangað og það veit Guð, sem er hinn æðsti kærleikur, nú þegar það hvetur þig og mig til þess að halda þangað. Ótti snýst alltaf um hið óþekkta og þegar förum á dýptina þá vitum við ekki hvað við finnum. Það er óþægilegt en það er líka spennandi að fara nýjar leiðir og halda á ótroðnar slóðir. Það er svo þægilegt að svamla í grunna vatninu þar sem við sjáum niður á botn en í því felst heldur engin áskorun. Áskorunin felst í því að fara á dýpið, þar sem við sjáum ekki til botns.

Trúin og andlega lífið verður fyrst krassandi og gefandi þegar við förum á dýptina og skorum á barnatrúna. Þar eru fjársjóðirnir faldir. En í trúnni sem fer lengra en barnatrúin býr líka efinn og ef til vill er efinn það sem hindrar mörg okkar frá því að halda lengra. En efinn er góður. Efinn er mikilvægur og hann er hluti af trúnni. Og það er allt í lagi að efinn hafi stundum betur því það er hluti af andlegum þroska manneskjunnar, hinu andlega ferðalagi sem lýkur aldrei.

Einkalífið verður líka fyrst gefandi þegar við förum á dýptina. Það er alltaf hætta á að við finnum eitthvað sem við hefðum heldur viljað sleppa við en þegar upp er staðið er þroskinn sem því fylgir alltaf þess virði ef vel er unnið úr.

Það sama á við um vinnu og nám, ef við tökum skrefið og höldum á djúpið, tökumst á við ótta og hindranir þá fyrst komumst við að því sem við erum fær um. Þá fyrst finnum við hina földu fjársjóði í okkur sjálfum.

Hvar þarft þú að halda á djúpið? Hefur þú kjarkinn til þess að taka áskorun Jesú og reyna nýjar aðferðir þar sem hinar gömlu eru ekki að virka nógu vel?

Þegar Símon Pétur áttar sig á að það borgaði sig að halda á ótroðnar slóðir með Jesú og hann sér að lífið hans mun breytast upp frá því segir Jesús við hann að hann þurfi ekki að óttast. Þetta segir Jesús gjarnan við fólk sem stendur frammi fyrir áskorunum og þetta segir Jesús við þig og mig þegar við höldum á djúpið.
Óttast ekki! Þetta verður allt í lagi.

Prédikun flutt í Grafarvogskirkju 17. júlí 2022
Guðspjall: Luk. 5. 1-11