Prédikanir

Áður en ég dey
Ef þú ættir aðeins eftir að lifa í átta mánuði og værir við þokkalega heilsu, líkamlega og andlega, hvernig myndir þú verja þessum mánuðum?

Myndir þú gera allt þetta skemmtilega sem þú ert alltaf að fresta eða hefur ekki haft kjark í að framkvæma? Myndir þú sættast við þau sem þú hefur sært eða ert ósátt(ur) við? Myndir þú eyða meiri tíma með fjölskyldunni þinni og vinum. Myndir þú kannski ekki breyta neinu, heldur lifa þínu lífi eins og þú hefur gert hingað til?

Ég rakst á sjónvarpsþátt um daginn sem fjallar um unga konu sem verður hrifin af manni sem sjarmerar hana upp úr skónum. Hann lifir svo spennandi og áhugaverðu lífi. Hann er alltaf að gera eitthvað skemmtilegt og sniðugt. Fljótlega kemst hún að því að hann er búinn að reikna það út að heimurinn muni farast eftir rúmlega átta mánuði þegar lofsteinn mun granda jörðinni. Hann er búinn að búa til langan lista með öllu því sem hann vill koma í verk áður en hann deyr. Nánar

Lúther pönkari
Hugsið ykkur ef ég færi nú hérna út fyrir og myndi negla á útudyrahurðina hér í kirkjunni allt sem mér finnst vera óréttlátt og vont í kirkjunni. Eða kannski allt sem mér finnst vera óréttlátt á Íslandi, sem er alveg þó nokkuð. Ég hefði t.d. getað gert það fyrir kosningar.

Þú gætir líka gert þetta. Þú gætir t.d. farið og neglt upp á útidyrnar í skólanum þínum allt sem þú villt breyta vegna þess að þér finnst það vera ranglátt.

Haldið þið að þetta myndi vekja athygli?

Væri kannski sniðugra að skrifa facebookfærslu eða henda í nokkur tweet? Eða mögulega að skrifa pistil og setja á heimasíðu eða láta birta grein í blöðunum? Hvað með leikna auglýsingu í sjónvarpinu?

Í dag eru margar leiðir til þess að tjá skoðun sína, í það minnsta í okkar heimshluta þar sem málfrelsi ríkir. Og við sem kusum í gær vorum einmitt að segja skoðun okkar á því hvernig við viljum að samfélagið okkar sé og hvaða fólk við viljum að stjórni því fyrir okkur næstu árin. Reyndar getum við ekki kosið nákvæmlega það fólk og þær stefnur sem við vlijum í öllum málum en við getum kosið flokka sem eru búin að setja sér stefnu sem kemst næst því sem við viljum og svo er bara að vona að þetta gangi upp.

Nánar

The good place

Ímyndið ykkur hinn fullkomna heim. Þetta er heimur þar sem allt fólk er gott því þangað komast aðeins þau allra bestu. Þau sem hafa helgað líf sitt því að gera öðrum gott og að bæta heiminn. Þennan heim er að finna í sjónvarpsþáttum sem heita “The good place” eða “Góði staðurinn”. Þetta er staðurinn sem góða fólkið fer á þegar það deyr en það er búið að útbúa hina fullkomnu reikniformúlu þar sem allt það góða sem það gerði í lífinu og allt það vonda er tekið saman og fundið út hvaða fólk var best. Þetta fólk er svo gott að það er rétt svo að móðir Theresa komist þarna inn.

Þarna er alltaf gott veður, maturinn fullkominn þ.e. uppáhaldsmatur hvers og eins. Allir íbúarnir búa á drauma heimilinum sínum og hver og einn fær að búa með sínum fullkomna sálufélaga. Þetta gæti ekki verið betra.

Allt er fallegt, gott og fullkomið þar til Eleanor kemur inn í heiminn fyrir mistök. Hún er nefnilega ekkert sérstaklega góð. Hún hafði engan metnað á meðan hún lifði annan en að hafa það sem þægilegast, þurfa að gera sem minnst og var alveg sama þó það væri bæði á kostnað annars fólks og henni var nákvæmlega sama um umhverfið. Hún laug. Hún stal. Hún svindlaði og hún var almennt frekar siðferðislega veiklundð manneskja. Og sálufélaginn hennar er siðfræðiprófessor sem aldrei hefur getað annað en sagt satt. Henni tekst að sjálfsögðu að fá hann til að lofa að segja engum frá því að hún eigi ekki heima þarna og hann fer að kenna henni hvernig hún geti orðið betri manneskja.

Smám saman fara að koma sprungur í þennan fullkomna heim þar sem fólk er ekki einu sinni fært um að blóta því það er svo gott. Og allt er það vegna þess að ein ófullkomin manneskja er komin í heiminn.

Nánar

Róttækur boðskapur
Hvort er áhrifameira að segja:

“Þú ert læknaður stattu upp og gakk” eða “vertu hughraustur. Þér er fyrirgefið”?

Ég held að fyrir okkur sé miklu minna mál að segja “þér er fyrirgefið”. Við vitum að það er gott að fyrirgefa, að það er bæði sjálfsagt og fallegt að reyna. Fyrir okkur er mun undarlegra og ótrúlegra að einhver segi: “Þú ert læknaður stattu upp og gakk”. Þar er svo augljóslega verið að tala um eitthvað yfirnáttúrulegt og skrítið. Kraftaverk. En að segja bara þér er fyrirgefið….Hvað er svona merkilegt við það?

Í því samhengi sem sagan gerist í var þó miklu eldfimara að segja að manninum væri fyrirgefið en að framkvæma einhver undur og stórmerki. Það gerðust hvort eð er oft svo undarlegir hlutir sem erfitt var að útskýra og fólk var opið fyrir því. Prédikarar voru á rölti um allt að lækna fólk og boða sína trú og Jesús var bara einn þeirra. En þegar hann segir að manninum sé fyrirgefið, og læknar hann þar með, þá fór hann yfir strikið! Með því var Jesús að fara inn á hættulegt svæði og gera sig guðlegan því aðeins Guð gat fyrirgefið og það var ekkert gert svona í einum grænum.

Þannig var nefnilega algeng trú hjá Gyðingum á þessum tíma (og er að einhverju leyti enn í dag) að orsök veikinda væri refsing Guðs fyrir brot og syndir.

Undir það getum við ekki tekið…eða hvað?

Var Jesús kannski að segja okkur eitthvað miklu merkilegra en að Guð fyrirgefi syndir með þessum gjörningi sínum? Var Jesús, sem er birtingarmynd Guðs hér á jörðu, kannski að segja okkur eitthvað enn mikilvægara sem skiptir sköpum fyrir okkur í dag? Nánar

Kraftaverkasögur
Það kemur fyrir að fólk segir mér sögur af kraftaverkum. Ég heyrði eina um daginn af manni sem bjargaðist á óútskýranlegan hátt þegar hann var við það að sofna undir stýri. Ég hef heyrt sögur af fólki sem hefur bjargast úr sjávarháska á ótrúlegan hátt. Ég hef líka séð kraftaverk gerast. Ég hef orðið vitni að því að fólk hefur bjargast, eða komist út úr erfiðum aðstæðum í lífi sínu. Ég hef orðið vitni að svo stórkostlegum hugarfars- og viðhorfsbreytingum, hjá fólki sem var búið að missa lífsviljann og lifði lífi sem skaðaði bæði það sjálft og fólkið í umhverfinu, að það er vel hægt að tala um kraftaverk.

Sumar kraftaverkasögur Biblíunnar eru erfiðari en aðrar. Sögur af því þegar Jesús reisir fólk frá dauðum eru erfiðastar af þeim öllum. Ástæðan er sú að þær vekja von um að ef þetta er satt allt saman þá ætti það alveg eins að geta gerst í dag. Þær kalla síðan fram vonbrigði yfir því að það er engin(n) að reisa við fólk í dag. Eða hvað?

Ég held að, hvort sem það er raunhæft eða ekki, þá komi sú stund eða þær stundir í lífi okkar allra að við vonumst eftir kraftaverki. Ég hef vonast eftir kraftaverki. Ég hef óskað og beðið Guð um að láta fréttirnar sem fékk, ekki vera sannar. Snúa tímanum til baka og breyta öllu. Gera allt gott á ný.

En það gerðist ekki.

Ekki bókstafstrú
Ég er ekki bókstafstrúar. Það er að segja, ég trúi ekki á allt sem stendur í Biblíunni á bókstaflegan hátt. En ég upplifi oft í samfélaginu í dag að sum þeirra sem ekki trúa, vilji gera mig og allt kristið fólk að bókstafstrúarfólki. Að prestum Þjóðkirkjunnar er gerð upp einhver barnaleg trú sem fæst okkar kannast nokkuð við. Þannig trúi ég ekki á sköpunarsögurnar í Gamla testamentinu sem sagnfræðilega réttar. Ég lít ekki á orð Páls postula sem lög sem mér beri að fara eftir því hann var manneskja síns tíma og undir áhrifum samfélagsins, sem hann var hluti af, með öllum þess takmörkunum og kostum. Ég sé Jesú fyrir mér sem birtingarmynd Guðs á jörðu. Þ.e. að Jesús hafi komið til að sýna okkur hvernig Guð er. Og bara svo það sé á hreinu þá er Guð ekki manneskja í mínum huga og ekki einu sinni eins og manneskja. Guð er sannarleg ekki hvítur miðaldra karl né heldur afrísk ung kona. Guð er allt í kringum okkur. Guð er kærleikurinn og ástin í okkur og allt í kringum okkur. Guð er það sem fær okkur til að vilja gera vel. Það sem kallar fram meðlíðan með öðrum og aðrar fallegar og góðar tilfinningar. Um leið er Guð eitthvað persónulegt sem ég get leitað til, eitthvað sem gengur á undan mér og á eftir mér og vill mér aðeins vel.

Kraftaverkasögur
Aftur að erfiðum kraftaverkum. Ef ég trúi ekki á Biblíuna bókstaflega en trúi því að Jesús sýni okkur hvernig Guð er hvernig er þá hægt að skilja söguna af því þegar Jesús gaf dánum syni ekkjunnar frá Nain, líf?

Í frásögunni segir að Jesús hafi kennt í brjóst um ekkjuna, að aðstæður hennar hafi náð inn í hjarta hans og snert það. Hann fann til samúðar með manneskju í ömurlegum og sorglegum aðstæðum. Þessi kona var búin að missa sitt eina barn og manninn sinn. Og auk þess hafði hún misst alla möguleika á framfærslu það sem eftir var ævinnar. Konur höfðu, á þessum stað og tíma, enga möguleika á að framfleyta sér sjálfar og segja má að börnin hafi verið nokkurskonar ellilífeyrir foreldra sinna. Þ.e. þeim bar skylda til að sjá fyrir foreldrum sínum í ellinni. Nú var enginn eftir til þess að sjá fyrir henni.

Sorg hennar var því margföld.
Sorg hennar fyllti hjarta Jesú og hann tók til sinna ráða.

Það getur vel verið að þessi saga hafi einmitt gerst svona. Kannski er hún stórlega ýkt og sögð til þess að gegna því hluverki að sýna fram á að Jesú hafi ekki bara verið venjuleg manneskja.
Heldur eitthvað meira.
Kannski Guð.

Það sem ég tel að skipti máli í þessari sögu er ekki hvort hún sé sagnfræðilega rétt og hvort hún hafi gerst nákvæmlega svona, heldur hvað hún segir okkur um Guð.
Hvernig er Guð út frá þessari sögu?

Þessi saga lofar okkur ekki kraftaverkum en hún sýnir okkur að Guð finnur til með okkur þegar við líðum.
Alltaf.

Hún sýnir okkur að þegar við erum í ömurlegum og sorglegum aðstæðum þá finnur Guð til með okkur því Guð vill okkur vel.
Alltaf.

Þessi saga lofar okkur ekki kraftaverki en kannski fær hún okkur til þess að vilja gera kraftaverk. Kannski gefur hún okkur viljann til þess að sjá kraftaverkin í kringum okkur. Kraftaverk er nefnilega ekki aðeins eitthvað yfirnáttúrulegt sem við getum ekki útskýrt. Kraftaverk getur líka verið það þegar við komum hvert öðru á óvart með elskusemi og kærleika sem við eigum ekki von á. Þegar við komum hvert öðru til hjálpar og þegar aðstæður náungans koma við hjarta okkar og fá okkur til þess að vilja vinna kraftaverk. Eins og Jesús gerði.

Þessi saga segir okkur að Guð vilji okkur vel og að vilji Guðs sé að í lífi okkar verði kraftaverk að einhverjum toga. Og ég er sannfærð um að kraftaverk séu að eiga sér stað allt í kringum okkur.

Að sum kraftaverk framkvæmum við sjálf með vilja okkar, styrk og dugnaði.

Að sum kraftaverk verði vegna elskusemi náungans.

Að sum kraftaverk verði vegna þess að kraftur Guðs er svo magnaður að þegar við finnum hann og viljum nýta okkur hann til góðs þá á sér stað kraftaverk.

Það er nefnilega hægt að reisa fólk upp og breyta aðstæðum fólks á margan máta.
Amen

Japanir og grímurnar
Þið hafið væntanlega tekið eftir því að margir Asíubúar (aðallega frá austur Asíu) notar oft andlitsgrímur eða svona grímur sem hylja vitin, munn og nef. Ég taldi lengi vel að ástæðan fyrir þessari notkun á grímunum væri að verja sig fyrir mengun í umhverfinu. Nú hef ég verið svo lánsöm að koma til Japan tvisvar sinnum og ferðast aðeins um landið og þá hef komist að því að nokkrar mismunandi ástæður eru fyrir því að Japanir nota þessar grímur.

Ein ástæða er vissulega mengun. Önnur ástæða er að ef fólk er kvefað og slappt þá notar það grímurnar til að smita ekki annað fólk og vill kannski að einhverju leyti verja sig fyrir smiti. Fyrst og fremst er þó verið að hugsa um að smita ekki aðra. Enn önnur ástæða er að gríman er notuð til að setja mörk, búa til eigið rými sem hver sem er fær ekki aðgang að.

Fyrir okkur sem búum í landi þar sem stærsti hlutinn er óbyggður og við þurfum aldrei að fara langa leið til þess að vera ein, er þessi notkun framandi. Japanir búa ekki við þennan lúxus þar sem húsin eru þétt, bæði í sveit og borg, íbúðirnar litlar og allsstaðar er fullt af fólki. Fólk þarf því alltaf að vera í einhverskonar samskiptum við annað fólk og kemst ekki svo auðveldlega í burtu. Margt fólk hefur því brugðið á það ráð að setja upp þessar grímur til þess að geta verið í friði. Það er erfiðara að þekkja fólk í sjón sem hylur vit sín og með grímunni getur þú búið þér til svolítið eigin rými, sem er algjörlega þitt, fyrir innan grímuna. Það er lítið og breytir kannski ekki mjög miklu en það er þitt. Og skilaboðin með grímunni eru líka skýr um að vera látin(n) í friði. Nánar

Mikið væri ég þakklát ef við, svona um hásumar, fengjum eitthvað þægilegt og huggulegt guðspjall að vinna með. T.d. eitthvað um að elska náungann og Guð og um að við megum vera áhyggjulaus því þetta fari allt vel að lokum eða kannski bara eitthvað um að Guði elski okkur. Þetta er allt í guðspjöllunum og mér finnst ég ekkert vera að biðja um of mikið…

En nei, ég fæ þetta víst ekki uppfyllt þar sem ég á að leggja út frá einum furðulegasta guðspjallstexta kirkjuársins í dag. Um hásumar. Þið trúið því ekki hvað ég var nálægt því að velja bara eitthvað fallegt fyrir daginn í dag! En, ég ákvað þó að gera það ekki heldur halda mig við þetta erfiða guðspjall. Það er mikil áskorun fólgin í því og ég á erfitt með að taka ekki áskorunum. Og kannski er bara betra að heyra þetta guðspjall í björtu.

Sagan
Sagan er svona:
Ríkur maður hafði ráðsmann. Hann frétti að ráðsmaðurinn væri að sóa eigum hans. Hann kallaði ráðsmanninn fyrir sig, bað hann að útskýra mál sitt og tilkynnir honum að hann sé rekinn.

Ekki kemur fram hvað ráðsmaðurinn sagði en ljóst er að hann átti sér engar málsbætur því hann fer strax að sjá fyrir sér afleiðingar breytni sinnar. Hann veit að hann mun missa bæði vinnuna og orðsporið. Hann veit að engin manneskja muni vilja ráða hann í gott starf eftir þetta. Hann veit líka að hann er enginn maður í erfiðisvinnu enda hefur hann hingað til verið í þægilegri „innivinnu” og ekki getur hann hugsað sér að betla.

Nánar

Skelfing
Hefur þú einhverntíma orðið svo hrædd(ur) að þú hafir hrópað á Guð af öllum kröftum og beðið um hjálp? Ég hef lent í því oftar en einu sinni og oftar en tvisvar. Ég hef orðið hrædd, kvíðin, sorgmædd áhyggjufull og svo hef ég líka oft þráð svo innilega að eitthvað ákveðið gerðist að ég hef hrópað á Guð. Reynar hef ég yfirleitt bara hrópað innra með mér því ég er jú Íslendingur og við erum lítið fyrir að tjá tilfinningar okkar með miklum látum hér í okkar menningarheimi.

Síðast þegar ég hrópaði mjög hátt á Guð (innra með mér) var þegar ég fór í skelfilegan rússíbana fyrir stuttu og ég taldi nokkuð víst að ég myndi deyja í þeirri ferð. Skynsemin sagði mér að það væri kannski ekki líklegt að eitthvað kæmi fyrir rússíbanann (þó það gæti vel gerst) en ég hefði getað dáið úr hræðslu eða fengið hjartaáfall við þessa skelfilegu reynslu. Kannski finnst einhverjum hér þetta ekki merkilegt dæmi því
ykkur þykir rússíbanaeynsla skemmtileg en trúið mér, ég var skelfingu lostin í alvörunni. En ég hef líka lent í því að verða alvarlega hrædd um fólkið mitt, haft áhyggjur af börnunum mínum, fjölskyldumeðlimum og vinum á þann hátt að ég hafi þurft að hrópa á Guð. Mér þykir líklegt að þú hafir upplifað það líka. Og kannski líður þér einmitt þannig nú vegna einhverra aðstæðna í þínu lífi.

Ég hef ekki lent í sjávarháska en ég get rétt ímyndað mér þá skelfingu að vera hrædd um að skiptið sé að farast. En ég kannast nokkuð við flughræðslu og hún er ekkert grín. Nánar

Að yfirgefa
Ég er nokkuð viss um að þú hafir einhverntíma upplifað þig yfirgefna eða yfirgefinn. Kannski var það þegar börnin fóru að heiman, eða þegar foreldrar þínir dóu. Kannski var það vegna þess að þú misstir einhvern í ótímabæru andláti eða vegna skilnaðar. Mögulega urðu vinslit, ósætti eða deilur til þess að þú upplifðir þig yfirgefna eða yfirgefinn.
Ég er líka nokkuð viss um að hvort sem þetta var af eðlilegum ástæðum sem voru hluti af gangi lífsins eða vegna vegn áfalls, þá hafi tilfinningin ekki verið góð.

Ég tel einnig líklegt að þú hafir einhverntíma þurft að yfirgefa fólk eða aðstæður og að það hafi verið erfitt. Kannski var það þegar þú fórst að heiman í fyrsta sinn eða þegar þú þurftir að koma þér út úr sambandi sem var vont fyrir þig. Kannski var það þegar þú fluttir úr sveitinni og seldir jörðina eða þegar þú skiptir um starf eða hættir að vinna sökum aldurs.

Það er erfitt að upplifa höfnun en það getur ekki síður verið erfitt að vera sá eða sú sem þarf að yfirgefa, að fara, að hætta.

Ég hef verið yfirgefin og upplifað höfnun. Ég hef líka þurft að koma mér út úr aðstæðum og sært einhvern um leið. Þessar aðstæður kalla ekki fram sömu tilfinningarnar en þær geta báðar verið sárar og erfiðar. Nánar