gudrun

 

Prédikun flutt í Dómkirkjunni á nýársdag 2024

Áramót
Jón Gnarr, sagði eitt sinn frá því í uppistandi að hann ætti afmæli 2. janúar, og sem barn, hafi það ekki verið auðveldur afmælisdagur.

2.janúar var nefnilega vörutalningadagur og allar búðir lokaðar, nema einstaka bensínstöð. Ár eftir ár fékk því aumingja kallinn hann Jón eingöngu bóntvist, ilmspjöld og rúðuþurrkublöð í afmælisgjöf.

Í dag er það, að mestu leyti, liðin tíð að öllu sé skellt í lás fyrir vörutalningar í upphafi árs, en áramótin eru þó – eftir sem áður – tími uppgjörs.

Áramótin veita okkur tækifæri til þess að líta í baksýnisspegilinn, gera upp hið liðna og finna út hvað við viljum að taka með okkur. Hvað höfum við lært af atburðum liðins árs? Hvað viljum við endurtaka og hvað viljum við aldrei nokkurn tíma að gera aftur.

Við sjáum þetta skýrast í dagskrá útvarps og sjónvarps í kringum áramót þar sem allt snýst um uppgjör. Vefmiðlarnir minna okkur á mest lesnu fréttirnar. Kryddsíldin gerði pólitíska árið upp. Fréttaannálarnir hafa verið sýndir, völvurnar hafa spáð fyrir um framtíðina og skaupið gerði svo grín að þessu öllu saman. Gamlársdagur er svolítið fyndinn hvað þetta varðar. Heilt ár er brytjað niður, soðið og hrært saman í sjónvarpsdagskrá eins dags.

Nú hefur það uppgjör átt sér stað.

En hvernig var árið þitt? Hvernig lítur þitt uppgjör út?

Var það óvenju gott? Gekk þér allt í haginn? Eða var það erfitt? Ertu ef til vill fegin/n/ð að árið 2024 er búið?

Ætli það hafi ekki verið blanda af báðu hjá okkur flestum? Ætli við séum ekki flest í þeim sporum nú, að þurfa að velja hvað við tökum með okkur inn í nýtt ár – og hvað við skiljum eftir?

Þrátt fyrir að við kveðjum liðið ár oft með tregablöndnum tilfinningum þá er svo gott til þess að vita að við getum alltaf byrjað upp á nýtt. Það er aldrei of seint. Og nýtt ár er einmitt, á ákveðinn hátt, boð um nýtt upphaf. Nýju ári fylgja nýjar vonir og nýir möguleikar.

Rétt eins og fjölmiðlar gera samfélagið okkar upp í heild, getum við nú gert okkur upp sem einstaklingar. Hér og nú. Í upphafi árs getum við valið hvað við gerum við það sem stóð upp úr hjá okkur. Hvaða fréttir skiptu okkur máli, hvaða reynslu getum við lært af og hvaða minningar viljum við geyma.

Auðvitað er þetta svolítil einföldun. Þó áramót marki nýtt upphaf fylgir þeim ekki reset-takki sem við getum haldið inni í þrjár sekúndur og allt verður gott á ný.

Erfiðar og sárar minningar frá liðnu ári fylgja okkur hvort sem við viljum það eða ekki. Afleiðingar mistaka geta haldið áfram að hafa áhrif og afleiðingar ofbeldis og sárrar reynslu hverfa ekkert. En við höfum val um hvernig við vinnum úr reynslu okkar og nýtt ár er kjörið tilefni til þess.

Leyfum við særindum síðasta árs að lita líf okkar og rífa okkur niður eða ætlum við að vinna úr þeim, læra af reynslunni og taka það sem byggir okkur upp með inn í framtíðina?

Alls konar ár
Árið sem við kvöddum í gær var ár vona og nýs upphafs. Árið færði okkur sögulegan fjölda nýliða á Alþingi, nýja ríkisstjórn og nýjan forseta.

Í tvígang á, síðasta ári fóru fram lýðræðislegar kosningar þar sem pólitískir andstæðingar tókust á, en komu svo saman í sjónvarpssal og tókust í hendur. Við sáum vinaleg lyklaskipti í ráðuneytum, við sáum Guðna bjóða Höllu velkomna á Bessastaði auk þess sem biskupskosningar urðu á árinu. Í þrígang vorum við minnt á hvað við erum lánsöm að búa í landi þar sem atkvæði okkar ráða för en ekki hnefinn.

Árið var þó einnig erfitt. Áföll hér heima og ófriður úti í heimi var sár áminning um hvað lífið getur verið brothætt.

Óvenju mörg manndrápsmál komu upp á Íslandi og þar voru börn ekki undanskilin. Þeim atburðum, auk slysa, sjálfsvíga og óhugnalegra glæpa s.s. mansals fylgdi gríðarleg sorg og áföll fyrir þjóðina alla. Þá sáum við ýmislegt benda til þess að börnum þessa lands líði ekki allt of vel.

Enn erum við að glíma við eldgos og afleiðingar þess á Reykjanesi og óvissa ríkir um framtíð Grindavíkur. Það er ekki á færi þeirra sem ekki hafa upplifað það sjálf að setja sig í spor þeirra sem hafa þurft að yfirgefa bæinn sinn og hefja nýtt líf á öðrum stað með öllu sem því fylgir auk óvissunnar um hvað gerist í næsta eldgosi.

Engin breyting hefur orðið á stöðunni í Úkraínu eða á Gaza og í Súdan er fólk að deyja úr hungri sem er afleiðing stríðs og skorts á hjálpargögnum. Og þetta er aðeins brot af þeim stöðum þar sem stríð geisar í heiminum.

Ég neita því ekki að mér hefur fundist myrkrið á liðnu ári vera óvenju dimmt. Vandamálin eru stór og áföllin voru þung.

En það er einmitt þá sem tímamót koma sér vel. Hvað tökum við með okkur úr þessum áföllum? Hvaða lærdóm viljum við draga af atburðum ársins.

Upp úr áföllum síðasta árs óx nefnilega margt gott sem vekur von.

Í kjölfar erfiðra atburða í sumar kom í ljós, einu sinni sem oftar, að þegar á reynir eigum við sem þjóð auðvelt með að sýna náunganum samkennd og okkur er sannarlega ekki sama um líðan og afdrif náungans.

Þannig skapaðist til að mynda mikil umræða um liðan barna og fólks almennt hér á landi sem ég hef fulla trú á að muni leiða til góðs.

Framganga Gisele Pelicot vakti einnig von á þessu ári. Hún varð fyrir ólýsanlegu ofbeldi af hálfu maka síns sem með skipulögðum hætti byrlaði henni og bauð tugum manna að nauðga henni. Þetta voru menn sem hún þekkti og hitti jafnvel daglega.

Ekki aðeins hafði Gisele Pelicot kjark til þess að segja sögu sína opinberlega, heldur beinlínis krafðist hún þess að allur heimurinn fengi að sjá og heyra hvað eiginmaður hennar og samverkamenn hans gerðu henni og faldi sjálfa sig ekki á bakvið nafnleynd.

Öllu jafna, hefði Gisele gengið inn í hlutverk nafnlausa fórnarlambsins í enn einum lokuðu réttarhöldunum. Þessu hlutverki hafnaði hún.

Þegar ég sé andlit Gisele Pelicot í fjölmiðlum sé ég ekki andlit fórnarlambs. Ég sé andlit sterkrar konu sem var þolandi ofbeldis sem var ekki henni að kenna. Martröð Gisele færði okkur nýja sýn á veruleika þolenda kynferðisofbeldis og færði skömmina frá þolandanum og þangað sem hún á heima.

Úr illu óx eitthvað gott.

Á aðventunni vakti Frans páfi von með hugrekki sínu. Hann hefur aldrei hvikað frá því að tala fyrir friði í heiminum og þessi jól var Jesúbarnið í jötunni í Vatikaninu vafið í Keffiyeh, eða Palestínuklút. Um þessi jól sáu hundruð þúsunda ferðafólks Jesúbarnið vafið palestínuklúti og voru um leið minnt á að fæðingaborg Jesú er hernumin, að Jesúbarnið liggur enn í rústunum með saklausum börnum þar sem saklaust fólk er drepið nánast dag hvern á Gaza.

Á meðan stjórnmálamenn heimsins rífast um hvor byrjaði eða um stjórnspekilega skilgreiningu á hugtakinu ”þjóðarmorð”, eru börn myrt í Palestínu.

Þegar hús nágranna okkar stendur í ljósum logum skipta eldsupptök eða tryggingaskilmálar engu máli. Við bara slökkvum eldinn.

Í Palestínu er verið að drepa börn, og ekkert annað skiptir máli. Á þetta minnti páfinn okkur.

Hann vill ekki að við lítum undan og látum sem ekkert sé þegar börn eru drepin á hverjum degi á Gaza  eða hvar sem er í heiminum. Hann vill ekki að við lítum undan þegar hjálparstofnanir fá ekki að komast til fólks með hjálpargögn. Hann vill að við stöndum með þeim sem verða undir og styðjum endanlegt vopnahlé og frið. Og það hljótum við öll að gera.

Að velja nafn
Guðspjall nýársdags er aðeins eitt vers. Þar er sagt frá því að Jesús fékk nafnið sitt um leið og hann var umskorinn.

Mér er minnistætt þegar við foreldrarnir völdum nöfn á börnin okkar. Við skrifuðum niður nöfnin sem okkur þótti fallegust og svo bárum við þau saman og völdum að lokum úr það sem okkur báðum þótti best. Það virkaði vel með annað barnið en þegar við völdum nafn á hitt barnið, áður en það fæddist, urðum við að skipta um skoðun þegar barnið kom í heiminn því nafnið sem við höfðum valið passaði alls ekki við barnið.

Það fylgir því mikil ábyrgð að velja nafn á barn, nafn sem manneskjan á, nær undantekningarlaust eftir að bera alla sína ævi. Oft er presturinn ein af fyrstu manneskjunum til  að heyra nafn barnsins sem bera á til skírnar og þá eru foreldrarnir enn að æfa sig í að segja nafnið upphátt. Stundum er svo erfitt að taka endanlega ákvörðun um nafn að það er ekki gert fyrr en rétt fyrir skírnarathöfnina.

Foreldrar Jesú gáfu drengnum nafnið sitt um leið og hann var umskorinn. Hann var jú gyðingur og því fylgdu foreldrar hans þeim sið. Samkvæmt Ritningunni höfðu foreldrar hans reyndar ekkert um það segja hvaða nafn hann fékk heldur tilkynnti engill Drottins Jósef að hann skyldi láta drenginn heita Jesús. Merking nafnsins er Guð frelsar.

Nöfn skipta máli vegna þess að við, hvert og eitt skiptum máli. Nafnið er þitt helsta einkenni. Við þekkjum hvert annað með nafni og Guð þekkir okkur með nafni. Í skírninni biður presturinn Guð að rita nafn barnsins í lífsins bók.

Þú getur haft áhrif
Þegar vandamál heimsins eru jafn stór og raun ber vitni er ekki nema von að okkur fallist hendur. Hvaða máli skipti ég í þessu risastóra samhengi vandamála heimsins. Hvaða áhrif get ég haft?

Svarið hér er einfalt: Við skiptum öllu máli. Þú, sem Guð þekkir með nafni, skiptir máli.

Það er eins með stóru vandamálin og þau litlu – Við byrjum á okkur sjálfum.

Við getum nefnilega, hvert og eitt gert ýmislegt til þess að bæta líf okkar sjálfra og heiminn allan um leið. Vissulega er ekki allt í okkar eigin höndum en þó meira en við oft gerum okkur grein fyrir.

Við getum íklæðst trúnni með því að gefa gaum að okkar eigin andlegu heilsu, rækta okkar trúarlegu þarfir og rækta gildin sem sameina okkur. Þannig setjum við hlutina í samhengi eilífðarinnar og öðlumst viturt hjarta. Og þá  verður auðveldara að sjá, eins og Páll postuli talar um í pistli dagsins, manneskjur með ákveðin nöfn en ekki aðeins fólk sem tilheyrir ólíkum hópum.

Við getum íklæðst kærleikanum með því að hlúa að börnum okkar og með því að opna á umræðu um geðheilsu Íslendinga. Við höfum verið dugleg að opna fyrir umræðu, vinna gegn fordómum og skömm þegar kemur að hinseginfólki, kynferðisofbeldi og kynferðisáreitni. Þessum sama árangri þurfum við nú að ná í málefnum fólks með geðsjúkdóma.

Þar er mikið verk að vinna. Geðheilbrigðiskerfið hér á landi hefur orðið útundan undanfarin ár. Við þurfum að byggja upp kerfið, þjónustuna og vinna gegn fordómum fyrir geðsjúkdómum. Það er engin skömm að vera haldin/n/ð andlegum sjúkdómi frekar en líkamlegum og fjöldi sjálfsvíga er til vitnis um að geðsjúkdómar geta verið lífshættulegir. Afleiðingar geðsjúkdóma geta verið skelfilegar fyrir svo ótal marga ef fólk fær ekki viðeigandi greiningu og hjálp.

Við getum íklæðst voninni og hugrekkinu og tekið okkur fólk eins og Frans páfa og Gisele hina frönsku til fyrirmyndar. Það gerum við með því að tala ávallt með friði. Það gerum við með því að standa með okkar minnstu systkinum þegar þau þurfa mest á því að halda og þegar pólitískt þras skyggir á það sem raunverulega skiptir máli getur kirkjan – og á kirkjan – að stíga inn. Þó ekki nema til þess að minna á að börn eiga aldrei skilið að deyja í stríði.

Ef við gerum þetta. Ef við berum höfuðið hátt eins og Gisele sama hvað á okkur dynur og látum aldrei hengja á okkur skömm sem er ekki okkar, þá getur gott vaxið úr illu, og hægt og rólega gerum við heiminn allan … að betri stað.

Nýtt upphaf
Í dag er fyrsti janúar. Tími uppgjörs. Tími vörutalninga.

Nýtt ár minnir að mörgu leyti á kristna upprisutrú. Að hægt er að rísa upp frá hverju sem er, að öll getum við byrjað upp á nýtt. Mörg okkar nota tækifærið í upphafi nýs árs og hefja nýjan lífsstíl. Líkamsræktarstöðvar fyllast og haldast þannig eitthvað fram í febrúar. Vinnustaðir glæðast lífi á ný og skólastofur fyllast.

Nýtt ár. Nýtt upphaf. En lífið heldur áfram. Spurningin er, hvað ætlum við að taka með okkur frá árinu sem var að líða?

Þetta er spurning sem við í Þjóðkirkjunni spyrjum okkur einnig; Hvað ætlum við að taka með okkur inn í nýtt ár?

Kirkjan stendur, hér eftir sem hingað til, öllum opin. Prestar og djáknar Þjóðkirkjunnar ganga með fólki og styðja á erfiðustu stundum lífsins jafnt sem gleðistundum. Þegar áföll verða getum við nánast gengið út frá því að þar séu prestar og djáknar að styðja fólk án þess að það komi nokkurs staðar fram opinberlega.

Á þessu verður engin breyting á nýju ári.

En við ætlum þó að taka ýmislegt með okkur frá liðinu ári.

Við ætlum til dæmis að hlúa að börnunum okkar og setja aukinn kraft í æskulýðsstarf kirkjunnar á árinu 2025. Við ætlum að valdefla ungt fólk innan kirkjunnar og hvetja þau til þess að taka í ríkara mæli þátt í að móta stefnu og starf Þjóðkirkjunnar.

Á komandi ári langar mig líka til þess að sjá kirkjuna leiða með góðu fordæmi og leggja sitt af mörkum til þess að vinna bug á fordómum sem fylgja geðsjúkdómum. Smán og skömm sem enn fylgir geðsjúkdómum er dulið samfélagsmein sem þarf að uppræta.

Rödd kirkjunnar er sterk rödd sem heyrist víða og hana ætlum við að nýta til góðra verka.

Á þessum fyrsta degi nýs árs leggjum við árið í Guðs hendur og biðjum fyrir því. Við biðjum fyrir friði, fyrir reisn hverrar manneskju og fyrir því að við, hvert og eitt, íklæðumst trú, kærleika, von og hugrekki og gerum það sem í okkar valdi stendur til þess að bæta heiminn sem við erum hluti af.

Göngum hugrökk inn í nýtt ár, bein í baki með kærleika Guðs og velvild sem verkfæri. Jesús, sem fékk nafnið, Guð frelsar gefi þér farsælt ár.

Dýrð sé Guði sem þekkir þig með nafni, elskar þig eins og þú ert og gefur þér trú, von, kærleika og hugrekki.
Amen.

Prédikun flutt í helgistund á jólanótt 2024 sem sýnd var á Rúv en tekin upp í Reynivallakirkju í Kjós.

Sami boðskapur aðrar túlkanir
Fyrir nokkrum árum var þáverandi biskup Íslands, Agnes M Sigurðardóttir, spurð að því hvort kirkjan væri ekki hreinlega gamaldags. Mér þótti vænt um svar Agnesar þegar hún sagði: “Jú, boðskapurinn er 2000 ára”.

Boðskapurinn er 2000 ára.
Og hann er enn í fullu gildi.

Jólaguðspjallið hefur ekkert breyst frá því í fyrra eða hitteðfyrra. Við segjum alltaf þessa sömu gömlu sögu á hverjum jólum og erum ekkert að poppa hana upp. Enda er engin þörf á því.

Á yfirborðinu er kannski ekki margt í mannlegu samfélagi sem getur státað sig af því sama – að hafa lifað í 2000 ár í óbreyttri mynd. Í nútíma samfélagi einblínum við einmitt á breytingarnar og segjum stolt frá því hve hraðar þær eru. Við höfum gaman af að segja frá hvernig lífið og tilveran var þegar internetið var ekki í farsímum og hlæjum að minningunni um það þegar við þurftum að hætta á internetinu því einhver þurfti að nota símann.

Já, tímarnir breytast og mannfólkið með, eða hvað?

Í kvöld borðuðum við flest hátíðarmat með ástvinum, rétt eins og forfeður og -mæður okkar á umliðnum öldum. Þó að við greiðum flest fyrir matinn með farsímanum þá er niðurstaðan sú sama: Jólamáltíð með fjölskyldunni.

Í tvö þúsund ár höfum við sagt sömu söguna af fæðingu frelsarans og við segjum nú. Í tvö þúsund ár hefur sú saga haft djúp áhrif á hinn kristna heim. Það hefur ekki breyst.

Já, Agnes biskup hitti naglann svo sannarlega á höfuðið. Boðskapurinn er tvö þúsund ára – og við erum gamaldags.

En þó sagan sé hér sögð í tvöþúsundasta skipti, er ekki þar með sagt að við heyrum það sama og þau sem á undar okkur komu.

Við túlkum boðskapinn á annan hátt nú en hin fyrstu jól, því við erum annað fólk, með aðra reynslu. Það sama á við þegar við eldumst og þroskumst því þá breytist sýn okkar á hluti sem ávallt standa stöðugir.

Á þessu aðfangadagskvöldi er því vel við hæfi að skoða hvað fæðingarsagan um komu Guðs inn í heiminn hefur að segja okkur í dag. Hvað segir hún um okkur sjálf og aðstæðurnar í heiminum um þessi jól?

Hvað heyrir þú þessi jól?

Biblían segir frá ákveðnum atburðum og upplifun fólks af þeim, um reynslu fólks og upplifun af Guði og vitnisburðum um Jesú Krist. En um leið fjallar Biblían um þig og mig. Hér og nú, á þessum stað, á þessum tíma, á þessari jörð. Hún fjallar um samband Guðs og manneskjunnar.

Getur verið að fæðingarsagan segi okkur eitthvað um það hvernig við gefum fólki rými, jafnvel þegar allt virðist fullt?

Getur verið að sagan segi okkur hvernig fréttirnar af merkilegum atburðum koma til okkar næstum eins og englar væru þar á ferð?

Getur verið að sagan segi okkur frá því sem getur gerst ef við fylgjum boðskap englanna og könnum aðstæður með eigin augum?

Getur verið að sagan segi okkur frá Guði sem kemur á óvart og er ekki eins og við höldum.

Mennskan er ekki í Excel
Í upphafi aðventunnar var söfnunarþáttur UNICEF sýndur á RÚV, Stöð 2 og Sjónvarpi Símans. Í þættinum var fólki boðið að gerast heimsforeldrar, styðja og styrkja börn víðsvegar um heiminn sem búa við óásættanlegar aðstæður. Þátturinn hét því viðeigandi nafni „Búðu til pláss“. Það verður nefnilega að vera til pláss fyrir hverja einustu manneskju sem fæðist inn í þennan heim. Þó er það svo að fimmta hvert barn í heiminum býr við stríð og enn fleiri börn búa við fátækt og ofbeldi ýmis konar.

Það má því segja að stór hluti barna í heiminum eigi sér ekki sjálfsagðan samastað.

Áhrifaríkasta leiðin til þess að ná athygli okkar og virkja hæfileika okkar til þess að setja okkur í spor annarra er að segja sögur, sannar sögur. Í þessum þætti fengum við að heyra sögur barna sem búa við stríðsástand í Úkraínu, á Gaza og í Súdan. Þetta er þó aðeins lítið brot af þeim stöðum þar sem börn búa við stríð.

Yfir 2100 nýjir heimsforeldrar bættust við þetta kvöld, í upphafi aðventunnar, fyrir utan öll þau er styrkja starfið með öðrum hætti. Þessar sögur höfðu áhrif. Þær höfðu áhrif vegna þess að þær eru raunverulegar. Þær segja frá aðstæðum raunverulegra barna sem gætu alveg eins verið þín börn eða mín.

Þarna gafst okkur tækifæri til að búa til pláss eins og gistihúseigandinn forðum í Betlehem. Hann var sá eini sem ekki sagði nei og bjó til rými handa handa ungum verðandi foreldrum þó ekki væri aðstaðan beysin. Hann hefði vel getað sagt nei eins og hinir og haldið áfram að lifa sínu þægilega lífi og ekki hugsað um þetta fólk meir. En JÁIÐ hans breytti öllu fyrir þessa litlu fjölskyldu og fyrir þig og mig.

Eitt lítið orð, Já, sem breytti öllu þá og getur breytt öllu nú!

 

Enn eru verðandi foreldrar sem ekkert eiga, nema möguleikann á jái frá ókunnugum gistihúsaeiganda.

Aldrei nokkurn tíma hefur jafn mikið af fólki verið á flótta í heiminum. Aldrei hafa jafn mörg börn verið á flótta í heiminu. Öll þurfa þau gistirými einhvers staðar og það er hlutverk heimsbyggðarinnar allrar að vera gistihúseigandinn og bregðast við með manneskjulegum hætti, því í þessu ástandi eru það börn sem líða. Börn sem gætu vel verið þitt barn eða mitt. Þau þurfa pláss.

En það er annars konar pláss sem við þurfum líka að búa til fyrir börnin okkar. Okkur er sagt af þeim sem vel til þekkja að of mörgum börnum líði illa, þau eiga erfiðara með að sýna samkennd og alltof mörg börn búa við fátækt og verða fyrir ofbeldi. Börn sem búa við erfið kjör, hvar sem er í heiminum þurfa á stuðningi okkar að halda. Þau þurfa pláss í gistihúsinu, þau þurfa á því að halda að við lítum upp úr símanum og raunverulega sjáum þau.

Í jólaguðspjallinu segir frá hirðum sem eru staddir úti í haga og eru fyrstir til að fá fréttirnar frá englunum. Nú höfum við fengið fréttirnar um börnin sem þurfa á okkur að halda. Hvernig ætlum við að bregðast við? Þau okkar sem eru aflögufær geta gerst heimsforeldrar en við getum líka gert eins og hirðarnir, haldið af stað og kannað málið. Ekki veit ég hvort þessir lægst settu þegnar samfélags þess tíma hafi langað til að hlusta á englanna, fara út fyrir þægindarammann, fylgja stjörnunni og kanna málið sjálfir, en þeir gerðu það.

Hvað gerist ef við hlustum á boðskap englanna og fylgjum stjörnunni? Hvaða fréttir eru það sem englarnir færa okkur í dag?

Ef til vill heyrum við boðskapinn um börnin sem þurfa á okkur að halda, beiðnina um að við búum til pláss í lífi okkar fyrir þau.

Ef til vill heyrum við boðskapinn um að öll heimsbyggðin verði að standa saman og búa til pláss fyrir þau sem ekki eiga sér samastað. Við getum, hvert og eitt, og sem samfélag lagt okkar af mörkum til þess að auka kærleikann í heiminum og rýma til fyrir öll börn, bæði úti í heimi og hér á landi.

Við getum öll, hver sem við erum, saman eða í sitt hvoru lagi lagt okkar af mörkum. Það þarf aðeins eitt lítið orð: JÁ.
Já, ég er til staðar fyrir þig.
Já, það er pláss fyrir þig.

Ef við fylgjum stjörnunni finnum við barnið sem gefur okkur meiri kærleika en við töldum mögulegt. Hjarta okkar stækkar og við verðum tilbúin til að búa til pláss.

 Jólaguðspjallið er ævintýri
Jólaguðspjallið, sem aldrei breytist, er svolítið eins og ævintýri. Þar er björt stjarna sem vísar veginn, englar sem birtast með fréttir og barn sem fæðist í fjárhúsi undir þessari sömu stjörnu og lifir af.

Þetta er fögur mynd um sanna mennsku og ást. Þetta er ævintýramynd.

Hún er fögur vegna þess að hún er svolítið ævintýraleg. Hún talar til okkar innstu tilfinninga og við þekkjum hana svo vel. Hún er margræð og hún er sönn. Hún getur ekki verið annað en sönn því Guð kemur inn í líf okkar með hætti sem við síst af öllu búumst við.

Hún er sönn í merkingunni að Guð er að verki í lífi okkar og litla barnið í jötunni færir okkur nær JÁ-inu. Barnið opnar hjörtu okkar og barnið býr til pláss fyrir þau börn sem hafa enn ekki fengið sitt já.

Sagan gefur okkur fyrirheit um að lífið geti farið vel. Lífið getur farið vel fyrir fleiri en okkur sjálf, ef við heyrum boðskapinn, fylgjum stjörnunni og könnum málið.

Þá finnum við ef til vill kærleikann sem fær okkur til þess að vilja bjóða fram öll rýmin í gistihúsinu okkar. Þannig getur sagan þín, hver sem hún er og hvernig sem hún lítur út einmitt í dag, farið vel. Því ef þú fylgir stjörnunni þá finnur þú Guð sem er hinn æðsti kærleikur sem vill þér aðeins hið allra besta.

Hlýðum á englaraddirnar allt í kringum okkur og verum óhrædd við að fylgja englum og stjörnum því kannski finnum við lítið barn sem fæddist í fjárhúsi þegar engin herbergi voru laus og lifði af, fyrir þig og mig. Ef til vill fær þetta barn þig til þess að opna hjarta þitt og finna pláss þar sem þér datt ekki í hug að leita áður.

Dýrð sé Guði sem kemur til okkar í litlu barni og fær okkur til þess að opna hjörtu okkar, segja já og búa til pláss. Amen.

Prédikun flutt á fullveldisdegi og fyrsta sunnudag í aðventu í útvarpsmessu í Hallgrímskirkju 1. desember 2024.

Góð spennusaga
Það er mikil list að skrifa góða spennusögu og sumir höfundar fara þá leið að byrja söguna á því að gefa okkur innsýn í endinn eða í það minnsta upphafið að endinum. Það má segja að aðventan sé byggð upp á svipaðan hátt í kirkjunni því að í dag, fyrsta sunnudag í aðventu, er við hefjumst handa við að undirbúa jólin, komu frelsarans og hækkandi sólar, beina textarnir okkur að upphafinu að endinum.

Sagan af því þegar Jesús kemur ríðandi inn í Jerúsalem í aðdraganda páskahátíðarinnar er sagan um það sem gerist stuttu áður en hann deyr. Aðeins örfáum dögum eftir að fólkið fagnar Jesú, með því að hrópa „hósíanna“ eða „frelsari“, breytast hrópin í „krossfestið hann“. Gleðin breyttist í reiði. Eftirvæntingin í vonbrigði. Hann hegðaði sér ekki eins og frelsari og ekki eins og alvöru konungur. Þau vildu einhvern sem tæki málin í sínar hendur og frelsaði þau hér og nú.

Þetta er saga af væntingum sem ekki stóðust.

Væntingar geta verið tvíeggjað sverð. Að vænta einhvers af einhverjum felur í sér traust. Við væntum þess af lífsförunautum okkar að þeir séu okkur trúir, og því þurfum við að treysta.

Ef við væntum einhvers af fjölskyldu, vinum eða okkur sjálfum – þá þarf traust að vera til staðar.

En væntingar verða þá að vera heilbrigðar. Þegar við berum í brjósti væntingar sem ómögulegt er að standast sáum við fræjum vonbrigða, vanþakklætis, kergju og jafnvel sorgar. Þegar væntingar okkar eru óraunhæfar og ekki í takti við raunveruleikann förum við á mis við svo margt annað gott sem lífið hefur upp á að bjóða, og hætta er á að við lokum á að lífið geti komi okkur á óvart.

En jafnvel heilbrigðar væntingar geta brugðist og valdið okkur vonbrigðum. Ekkert okkar fær allt sem við óskum okkur í þessu lífi og hluti af þroskaferli manneskjunnar er að takasta á við vonbrigði og vinna úr þeim þannig að við stöndum eftir heilli og þroskaðri manneskjur.

Við lærum að stilla væntingum okkar í hóf bæði gagnvart okkur sjálfum og öðru fólki. Enda er væntingastjórnun mun stærri hluti af samfélagi okkar en við ef til vill gerum okkur grein fyrir. Langtímaveðurspá fyrir verslunarmannahelgina, afkomuviðvaranir í kauphöllinni kjaradeilur á vinnumarkaði og skoðanakannanir í aðdraganda kosninga eru allt spár er snúa að einhverju leyti að væntingastjórnun eða nýtast í það minnsta sem slíkar?

Kosningar
Undanfarna daga hefur mikið gengið á og varla nokkur manneskja hér á landi misst af því að kosningar væru í nánd. Og nú á fullveldisdegi liggur niðurstaðan fyrir.  (er enn verið að telja upp úr kjörskössunum en brátt mun niðurstaða kosninganna liggja fyrir).

Ég er stolt af því að búa í landi þar sem kosningaþátttaka hefur alla tíð verið góð. Kosningaþátttaka er nefnilega ákveðið mælitæki á heilbrigði samfélags. Samfélag þar sem stór hluti fólks vill og telur sig geta haft áhrif er heilbrigt samfélag.

Stundum er sagt að forsenda þess að fá að kvarta yfir kosningaúrslitum sé að mæta á kjörstað. En til þess að sannfæra heila þjóð um að mæta á kjörstað þarf hún fyrst að trúa því að það sé til einhvers, að hún geti raunverulega haft áhrif.

Í gær mættu yfir 2oo þúsund Íslendingar á kjörstað í þeirri trú að þeirra atkvæði skipti máli. Eftir sex vikna karp og kappræður voru yfir 200 þúsund Íslendingar í það minnsta sammála um að atkvæði þeirra skipti máli.

Án efa urðu einhver okkar fyrir vonbrigðum með úrslitin á meðan önnur eru ánægð. Og nú verðum við að takast á við það og vinna úr lýðræðislegum niðurstöðum kosninganna.

En hversu ánægð eða óánægð sem við erum með niðurstöðuna þá er alveg öruggt að við munum einhvern tíma á næstu árum verða fyrir vonbrigðum með fólkið eða flokkinn sem við kusum. Enginn flokkur og engin manneskja munu ávallt og að öllu leyti standast væntingar okkar. Þannig er að vera manneskja í breyskum heimi.

Ég fylgdist hóflega mikið með kosningabaráttunni og þá ekki síst með augun opin fyrir því hvað flokkar og fólk segði um Þjóðkirkjuna og trúfrelsi á Íslandi. Ég hafði líka áhuga á að skoða hversu vel flokkar og fólk hafði fyrir því að kynna sér málefni Þjóðkirkjunnar ofan í kjölinn.

Kosningafundir og kappræður voru eins og gengur mis skemmtilegar og áhugaverðar en eitt þótti mér stórskemmtilegt; Það voru Kappleikarnir, kappræður fyrir unga fólkið sem haldnar voru í liðinni viku. Það sem gerði þessar kappræður óvenjulegar var að fulltrúar flokkana þurftu að vinna saman við að svara spurningum og svo áttu þau að mála mynd af hvert öðru. Það sem mér þótti gott við þetta var að við fengum að sjá frambjóðendur í öðru ljósi en venjulega. Ekki aðeins sem keppinauta og fulltrúa ákveðinna málefna heldur sem samherja. Við sáum hvernig fólk vann saman þvert á flokka og skoðanir og hvernig þau urðu að gaumgæfa andlit andstæðingsins og mála af honum mynd.

Það hlýtur að opna eitthvað fallegt í hjartanu að þurfa að horfa á manneskju, þó að hún sé með andstæðar skoðanir og hugsjónir á við okkur og finna út hvað það er sem einkennir hana. Vissulega er hægt að gera þetta með húmor, en ég trúi því líka að ef fólk getur hlegið saman þá getur það unnið saman. Ef til vill stillir það neikvæðum væntingum til viðkomandi í hóf og opnar augu þess er heldur á penslinum fyrir því að í hverri manneskju býr margt fleira en eingöngu pólitískar skoðanir.

Mér fannst þetta reyndar svo góð hugmynd að mér datt í hug hvort þetta gæti verið verðugt verkefni fyrsta daginn sem fólk sest á þing.

Væntingar
Þetta atriði var fyrir mér, þörf áminning um að manneskjan er svo miklu margbreytilegri og býr yfir meiri dýpt en for-dómar okkar gefa okkur til kynna.

Það sama á við um Jesú Krist, sjálfan frelsarann. Hann var svo miklu meira og annað en fólk gerði sér væntingar um.

Svo ótal margt við Jesú Krist var fullt af mótsögnum. Frelsari heimsins fæddist sem lítið ósjálfbjarga barn við erfiðar aðstæður. Hann var á flótta ásamt fjölskyldu sinni fyrstu mánuði ævi sinnar. Hann umgekkst fólk sem ekki þótti við hæfi að umgangast. Hann fylgdi ekki reglum samfélagsins ef þær komu í veg fyrir að hann hjálpaði fólki í neyð og svo mætti lengi telja. Já, og svo þegar hann reið inn í Jerúsalem við upphaf páskahátíðarinnar þá kom hann á asna.

Asni var, og er, vinnudýr. Asnar eru lægri en hestar sem þýðir að manneskja sem situr á baki asna er í augnhæð við fólkið sem gengur hjá eða stendur við veginn. Það er því varla til auðmýkri leið til þess að fara ferða sinna en á baki asna, nema ef væri að ganga. Ef Jesús hefði komið á hesti hefði það táknað hernað og ef hann hefði komið í burðarstól hefði það táknað völd og ríkidæmi. Hann hafði hvorugt og hann vildi hvorugt.

En hann stóðst ekki væntingar fólksins.
Stenst hann væntingar þínar?
Stenst fólkið í kringum þig þínar væntingar?

Jesús, sem kom í heiminn til að sýna okkur hvernig Guð er, kom með auðmjúkum hætti og mætti okkur fyrst sem lítið varnarlaust barn og síðan sem fullorðin manneskja í augnhæð.

Hvað segir það okkur um Guð?
Segir það okkur ef til vill að Guð er ekki alltaf eins og við höldum?

Segir það okkur ef til vill að Guð deilir kjörum okkar og mætir okkur í augnhæð en ekki sem upphafið afl sem uppfyllir allar okkar óskir og refsar okkur þegar við högum okkur illa.

Segir það okkur ef til vill að Guð sé stöðugt að verki og taki þátt í lífi okkar sem hinn æðsti kærleikur en að við tökum ekki alltaf eftir því vegna þess að við væntum þess að Guð sé einhvern vegin öðruvísi?

Á þessari aðventu langar mig að hvetja þig til þess að opna hug þinn og reyna að koma auga á það hvernig Guð er að verki allt í kringum þig án þess að vera með fyrirfram ákveðnar væntingar. Ef til vill gerum við það best með því að leyfa Guði að koma okkur á óvart eins og Guð gerði þegar Guð varð manneskja í litlu barni og þegar Jesús Kristur reið inn í Jerúsalem í augnhæð.

Guð sem mætir okkur í augnhæð er fyrst og fremst að verki þar sem við mannfólkið mætumst í augnhæð. Til þess að mætast í augnhæð verðum við að stilla væntingum okkar í hóf og vera meðvituð um að bæði fólk og aðstæður munu einhvern tíma valda okkur vonbrigðum.

Hendur Guðs í heiminum
Jesús stóðst ekki væntingar fólksins í Jerúsalem því það vildi einhvern sem tæki aðstæður þeirra í sínar hendur gerði eitthvað hér og nú.

Í gær kusum við í þeirri von að heimurinn okkar yrði fyrir vikið betri. En gleymum því aldrei að við getum, hvern einasta dag sem við lifum kosið að gera heiminn okkar betri. Sá kjörstaður lokar aldrei!

Við getum kosið að gera góðverk. Við getum kosið að gefa af okkur og við getum kosið að aðstoða annað fólk við sín góðverk. Við getum kosið að vera hendur Guðs í heiminum. Það er okkar hlutverk að gera eitthvað hér og nú í nafni Jesú Krists sem gefur okkur kærleikann og mætir okkur óvænt í augnhæð.

Jólasöfnun Hjálparstarfs kirkjunnar hefst með formlegum hætti í dag. En þessi jólasöfnun er bæði fyrir starfið hér á Íslandi og erlendis.

Ég hef þær væntingar til íslensks samfélags að allar manneskjur geti um þessi jól, glaðst, gefið gjafir og átt góðar stundir með ættingjum og vinum, ekki síst börnin. Það er brýnt að þau upplifi öll gleði og frið. En til þess að það geti ræst verðum við að hjálpast að.

Fyrir síðustu jól studdi Hjálparstarf kirkjunnar 1.724 fjölskyldur (um 4.600 einstaklinga). Gert er ráð fyrir að svipaður fjöldi muni þurfa á stuðningi að halda þessi jól.

Á þessari aðventu bið ég fyrir þeim er skipuleggja jólaaðstoð Hjálparstarfs kirkjunnar, ég bið fyrir öllum þeim sem þurfa á aðstoð að halda þessi jólin, og ég vona heitt og innilega, að þörfin verði minni næstu jól.

Höfum í huga við jólaundirbúninginn í ár að Guð mætir okkur einmitt þar sem við erum stödd hér og nú, í augnhæð.

Lítum í kringum okkur og leyfum Guð koma okkur á óvart.

Dýrð sé Guði sem elskar okkur eins og við erum og mætir okkur í augnhæð.

 

 

 

 

Nýr prófastur
Nú fyrir messu var mér boðið inn á heimili prófasts. Inni í eldhúsinu er að finna forláta krítartöflu og á hana hafði einhver teiknað mynd með yfirskriftinni „Krýning prófasts“. Á myndinni er manneskja í skikkju og með sverð (væntanlega biskup) og prófastur krýpur á gólfinu fyrir framan hana. Þetta var nokkuð áhrifamikil mynd og það var ágætt á mig þegar ég komst að því að höfundurinn var eitt sinn fermingarbarn hjá mér. Ég get þó fullvissað ykkur um að ég tók ekki með mér sverðið, aðeins skikkjuna.

Kæri prófastur, Óskar: Til hamingju með daginn. Já og til hamingju kæra kirkjufólk í Suðurprófastsdæmi með prófastinn ykkar!

Þú hefur nú tekið við ákaflega mikilvægu og ábyrgðarmiklu embætti, sem ég veit að þú munt annast vel. Eftir tvo áratugi í prestsþjónustu, 16 ár á Íslandi og fulltrúi í héraðsnefnd í áratug taldi ég mig vera með hlutverk og mikilvægi prófasta svona nokkurn veginn á hreinu. En til viðbótar þurfti þrjá mánuði í þjónustu biskups Íslands til þess að ég gerði mér raunverulega ljóst mikilvægi embætti prófasts.

Prófastar eru lykilfólk í langri keðju mikilvægra þjóna innan kirkjunnar. Raunar er það svo að þetta embætti hefur þróast hratt og tekið miklum breytingum á undanförnum árum, ekki síst eftir að kirkjan öðlaðist sjálfstæði sitt með nýjum Þjóðkirkjulögum og prestar hættu að vera opinberir embættismenn.

-Prófastur starfar náið með biskupi Íslands.
-Prófastur er í nánu og reglulegu sambandi við presta, djákna, sóknarnefndir og starfsfólk í prófastsdæminu.
-Prófastur þarf að vera manneskja sem á auðvelt með að hlusta, getur sett sig í spor annarra og vera tilbúin til að leita lausna þegar ágreiningsmál koma upp.

En fyrir utan góða leiðtogahæfni og áhuga á fólki þá þarf prófasturinn, eins og við öll, fyrst og fremst að koma fram grímulaust og hafa hugrekki til að viðurkenna mistök en líka að gera sem minnst af þeim.

Það er nefnilega svo góð lexía fyrir okkur öll, hvaða starfi eða þjónustu sem við gegnum að skoða hvernig Jesús valdi lærisveina sína. Hann valdi ekki fullkomnasta fólkið. Hann valdi fólk með ýmsa galla, enda eru gallalausar manneskjur víst ekki til. Jesús valdi fólk sem kom til dyranna eins og það er klætt. Fólk sem reyndi ekki að breiða yfir mistökin heldur viðurkenndi þau en reyndi samt ávallt að gera sitt besta. Hann valdi fólk sem tók ábyrgð.

Að sjálfsögðu verðum við að velja fólk út frá hæfni í öll störf og það gerum við svo sannarlega í kirkjunni. En þegar prófastur er valinn duga ekki eingöngu venjulegar hæfnikröfur. Í embætti prófasts verður að vera manneskja sem fólkið í prófastsdæminu treystir, manneskju sem er reiðubúin til þess að vera bæði lærisveinn Krists og hirðir safnaða. Hún þarf í senn að fylgja… og leiða.

Já, eins og þið heyrið er ekkert grín að vera prófastur og ekkert grín að velja prófast en ég veit að sr. Óskar mun reynast traustur og góður prófastur eins og hann hefur reynst sem prestur.

Skyldur prófasts eru margar og miklar og þú þekkir þær allar kæri Óskar en það er líka hlutverk presta, djákna, sóknarnefndarfólks og íbúa í prófastsdæminu að taka vel á móti sínum prófasti.

Þið eruð góðu vön hér í Suðurprófastsdæmi þar sem sr. Halldóra Þorvarðardóttir hefur gegnt þjónustu prófasts af einstakri alúð og ræktarsemi. Samstarfið við hana hefur verið virkilega gott. Við náðum meðal annars að fara saman í gegnum þrjú ráðningarferli á þeim stutta tíma sem við vorum samtíða.

Og það er einmitt vegna þess að þið í Suðurprófastsdæmi eruð góðu vön að ég trúi því að þið takið á móti nýjum prófasti af sömu hlýju og virðingu og Halldóra hefur fengið að njóta, og af sömu ástæðum er viðbúið að gerðar verða ríkar kröfur til nýs prófasts.

Þú ert fyrsti prófasturinn sem ég fæ að setja inn í embætti og ég hef hlakkað til þessa dags lengi. Eins og ég veit að þú hefur einnig gert. Ég hef hlakkað til að fá að setja þig inn í þetta embætti vegna þess að ég veit að þú ert svo sannarlega tilbúinn til þess að bretta upp ermarnar og taka við þjónustunni.

Ótti
Nýr prófastur tekur við embætti einmitt þegar kirkjuárið er að líða undir lok. Eitt einkenni þessara síðustu sunnudaga kirkjuársins er að textarnir verða drungalegri með hverri helginni sem líður þar til nýtt kirkjuár hefst fyrsta sunnudag í aðventu.

Í guðspjalli þessa sunnudags er varað við hræsni og feluleik því öll okkar verk eiga að þola dagsbirtu. En í dag ávarpar Jesús einnig hræðsluna, óttann og hann biður okkur að óttast ekki fólk heldur Guð.

Jú, það sem Jesús er að biðja okkur um er að setja traust okkar á það almætti sem er stærra en lífið sjálft í stað þess að vera of upptekin af því sem einungis hefur áhrif í þessum breyska heimi okkar.

Óttinn er kunnuglegt stef í Biblíunni þó algengara sé að Jesús sé að biðja okkur að vera óttalaus.

Óttinn er enda sannarlega eitthvað sem við eigum að vera á varðbergi gagnvart enda getur óttinn verið svo óskaplega eyðandi afl. Óttaslegin manneskja getur verið hættuleg manneskja. Stjórnmálaleiðtogi sem elur á ótta er hættulegur og við verðum að gæta okkar á að falla ekki fyrir slíkri stjórnun. Sagan kennir okkur að mestu myrkraverkin eru hugleidd, framkvæmd og réttlætt í skjóli óttans.

Óttinn er óvinur okkar, og fólk sem elur á ótta eru ekki með okkur í liði.

Hugrekki
Guð þekkir þig og Guð þekkir mig. Guð veit nákvæmlega hver við erum. Guð telur hvert hár á höfði okkar. Og þessi Guð vill ekki að við séum óttaslegin heldur biður okkur að vera óhrædd. Og stundum þarf hugrekki til að sigrast á óttanum. Hugrökk manneskja er ekki endilega óhrædd manneskja, en hugrökk manneskja er sú sem lætur óttann ekki stöðva sig og ekki stjórna sér.

Hugrekki stýrir okkur á rétta braut, og af blaðsíðum sögubóka lesum við að það eina sem klýfur skuggavarp myrkraverkanna eru sögur af hugrekki einstaklinga. Sögurnar af fólkinu sem þorði að standa úti í kuldanum með þeim sem ekki voru velkomin í hlýjuna. Sögurnar af fólkinu sem lagði sín lífsgæði, sín þægindi, sína velmegun undir og sýnd öllum öðrum að það væri sannarlega, ekkert að óttast.

Á þessum degi, þegar Suðurprófastsdæmi tekur formlega á móti nýjum prófasti langar mig að leggja ykkur hugrekki í brjóst.

Þegar lífið er ekki eins og við vildum helst að það væri, þegar við finnum að óttinn er farinn að stýra gjörðum okkar, reynum þá að finna hugrekkið og fara gegn óttanum.

Það krefst hugrekkis að taka að sér það viðamikla og vandasama hlutverk að vera prófastur en þú kæri Óskar, gætir ekki verið á betri stað með fólkinu í þessu góða en víðfeðma prófastsdæmi. Þú býrð að mikilli reynslu, góðu baklandi og ekki sýst auðmýkt  og hugrekki.

Verkefni okkar í kirkjunni er að boða kristna trú og leggja okkar að mörkum við að gera heiminn að betri stað. Það er ekkert smá verkefni. En það verkefni vinnum við rétt eins og öll önnur. Einn dagur í einu. Eitt góðverk í einu. Eitt skref í einu.

Og þú Óskar ert svo lánsamur að þurfa ekki að taka þau skref einn því Guð, sem veit nákvæmlega hversu mörg hárin á höfði þínu eru, gengur með þér og þangað sækir þú styrk.

Kæri prófastur, Guð blessi þig og alla þína þjónustu og Guð blessi Suðurprófastsdæmi og öll þau er hér búa og starfa.

Dýrð sé Guði sem þekkir hvert hár á höfði okkar og blæs okkur hugrekki í brjóst.

Amen.

 

Prédikun flutt í helgistund fyrir setningu Alþingis

Það er ekki fyrir meðvirka manneskju að sitja á Alþingi.

Eitt hefur nefnilega lengi vakið athygli mína og það er að ég sé stundum sama fólkið og tekst á í ræðustól Alþingis, jafnvel á stundum virkilega harkalega, sitja svo saman sem mestu mátar í kaffiteríunni, um borð í flugvél eða að taka á því saman í ræktinni. Því segi ég að það sé ekki fyrir meðvirka manneskju að sitja á Alþingi. Það sem við, sem fylgjumst með störfum Alþingis, sjáum er fyrst og fremst það sem fer fram í þingsalnum en þó er það svo að öll alvöru vinnan, málamiðlanirnar og sættirnar fara fram fyrir luktum dyrum svo sem á nefndarfundum og það er ekki sýnt frá þeim samtölum og þeirri vinnu í sjónvarpinu.

Það krefst ákveðins þroska að geta umgengist og þótt vænt um fólk þó að það sé okkur ósammála í mörgum málum, já og jafnvel  í grundvallarmálum. Manneskjan er nefnilega svo miklu meira en skoðanir hennar, og hvað þá þær sem birtast á samfélagsmiðlum. Auk þess er það hverju okkar hollt að raða ekki einungis í kringum okkur fólki sem er sama sinnis og við um alla hluti. Þá endum við í bergmálshelli og förum á mis við það tækifæri að kynnast því góða fólki sem hefur það eitt til saka unnið að vera ósammála okkur um pólitík, eða trúmál. Vissulega er þægilegast að umgangast fólk sem er okkur sammála en grundvallarstef lýðræðisríkis er frelsi til ólíkra skoðana.

Dansinn
Lexía síðastliðins sunnudags er lesin var í kirkjum landsins er sagan af gullkálfinum og dansinn í kringum hann. Ég býst við að þið kannist flest við þessa sögu enda er hún hluti af menningu okkar eins og svo margar sögur Biblíunnar

Dansinn í kringum gullkálfinn segir sögu af fólki sem dýrkar eitthvað innantómt. Það dansar í kringum styttu því það þarfnast áþreifanlegs Guðs. Það býr til Guð úr gullinu sem það á í fórum sínum, úr skartinu.

Fólkið sem þarna um ræðir er statt í eyðimörkinni, langt frá allri siðmenningu. Það hefur verið frelsað af Guði og leitt úr ánauð í Egyptalandi. Leiða má líkum að því að gullið, skartgripir sem fólkið tók af sér, bræddi og mótaði sem nautkálf sé tákn þess oks er fylgt hafði þrældómnum í Egyptalandi sem þau voru nú laus undan.

Fólkið var þó ekki frjálsara en svo að um leið og leiðtoginn þeirra, Móse brá sér af bæ, upp á fjall til þess að hitta Guð sinn og sækja steintöflurnar með boðorðunum 10, myndaðist svo mikið tómarúm að þau bjuggu til styttu af kálfi eða nauti sem minnti á guðina sem þau höfðu dýrkað áður sem margir voru í kálfslíki. Ef til vill fólst ákveðið öryggi í nautkálfinum. Hann var kunnuglegur og táknaði styrk, hörku og árasargirni. Hann gat ráðist á ógnina. Það var ekkert mjúkt eða kærleiksríkt við kálfinn en hann var bæði sterkur, glóandi og áþreifanlegur.

Þegar kálfurinn er tilbúinn heldur fólkið veislu. Það dansar í kringum kálfinn og færir honum fórnir. Þau  þarfnast leiðtoga. Það er nýtt fyrir þeim að fylgja Guði sem það getur ekki gert sér greinagóða mynd af, Guðs sem ekki er hægt að snerta.

Sagan af gullkálfinum og dansinum í kringum hann er saga af fólki sem villist af leið skamma stund. Það beinir bænum sínum að veraldlegum auðæfum. Það leggur traust sitt á það sem ekkert gefur af sér nema birtu í augu og góða veislu eina kvöldstund.

Dansinn í kringum gullkálfinn er tákn um græðgi og þrá okkar eftir veraldlegum gæðum. Við föllum flest, ef ekki öll, fyrir gullkálfum og hrífumst með í dansinn í kringum hann.  Hann glóir svo fagurlega og það er svo gaman í návist hans að það er auðvelt að gleyma sér. Hann er stór og sterkur. Hann er sigurviss.

Gullkálfurinn er líka dæmi um það sem getur gerst þegar við missum sjónar af því sem raunverulega skiptir máli í þessu lífi. Á fæðingardeildinni hérna í Reykjavík verða til nýir Íslendingar á hverjum degi – hver einn og einasti þeirra eignalaus. Handan Öskjuhlíðarinnar er svo stærsti kirkjugarður landsins, fullur af fólki sem eitt sinni átti pening. Peningar færa okkur öryggi. Þak yfir höfuðið og matur á borðið kostar peninga. Ég geri ekki lítið úr því. Þeir eru verkfæri sem við notum í lífinu, en þeir eru ekki lífið sjálft.

Þegar við erum farin að lifa lífinu peninganna vegna, þá er farið að glitta í kálfinn. Peningur eru góður þjónn, en vondur húsbóndi, og enn verri guð.

Hver er gullkálfur (eða gullkálfar) dagsins í dag? Erum við búin að bræða skartið og smíða gullkálf enn eina ferðina sem samfélag eða hvert og eitt fyrir sig. Gullkálfarnir eru um allt, í einkalífi, stjórnun landsins, kirkjunni. Þeir skína svo skært og því auðvelt að hrífast með í dansinum. En allur gleðskapur tekur enda og ljósin kvikna.

Reglurnar og boðorðin
Góðu fréttirnar eru þær að Móse steig að lokum niður af fjallinu með steintöflurnar með boðorðunum tíu. Hann kom með boðskapinn beint frá Guði og stöðvaði dansinn. Hann kveikti ljósin og víman rann af fólkinu. Þetta hefur einnig gerst margoft með okkar gullkálfa og okkar tryllta dans. Við getum nefnilega stöðvað dansinn og séð skýrt á ný en stundum þarf til þess einhvern eins og Móse eða barnið sem sá nekt keisarans til þess að vekja okkur af vímunni.

Það kaldhæðnislega er að fyrsta boðorðið fjallar einmitt um það sem fólkið þarna hafði fyrir stafni. Í fyrsta boðorðinu erum við vöruð við því að dýrka dauða hluti sem ekkert gefa. Því er ekki að undra að Móse hafi orðið svo mikið um að hann kastaði steinplötunum í jörðina svo að þær brotnuðu.

Nýr tónn
Með boðorðunum 10 kom alveg nýr tónn. Boðrðin eru í raun mannréttindayfirlýsing. Þar eru að finna reglur sem eru jafn gildar í dag sem á tímum Móse. Þetta eru grundvallar umgengnisreglur sem eiga að gilda um allar manneskjur óháð stétt eða stöðu.

Hér hefur Alþingi mikilvægu hlutverki að gegna. Hvert samfélag þarf siðareglur, umgengnisreglur, mannréttindasáttmála til þess að beina okkur frá gullkálfinum, hinu innantóma. Það er samfélagsins alls að setja þessar reglur en þar er gott að Alþingi gangi á undan með góðu fordæmi. Siðareglur samfélagsins okkar höfum við sótt til kristinnar trúar í þúsund ár og sumar þeirra allt frá tímum Móse og eru því ekki einungis bundnar við kristni.

Ég hef tjáð mig um það nokkrum sinnum undanfarið að ég sé sátt við þann aðskilnað sem hefur átt sér stað á milli ríkis og kirkju. Ég tel það vera kirkjunni mikilvægt að vera ekki of nátengd ríkisvaldinu og ég held að það sama eigi við um ríkið. Kirkjan verður að vera sjálfstæð í sinni boðun en það þýðir ekki að kirkja og ríki eigi að vera ótengd að öllu leyti. Ríki og kirkja gegna að mörgu leiti svipuðu hlutverki í samfélaginu því bæði ríki og kirkja eiga að þjóna fólki og  vinna að velferð samfélagsins okkar, hvort með sínum hætti þó. Ríkið setur lögin með velferð okkar allra í huga. Kirkjan gætir að andlegri heilsu með sálgæslu og iðkun trúar, býður upp á ramma um stórar stundir lífsins, boðar kærleikann sem er æðri öllu og við flest köllum Guð.

Mannhelgi
Hlutverk kirkjunnar er m.a. að styðja þau er stýra landinu okkar með því að biðja fyrir ykkur. Þið fáið bænir, hlýjar og sterkar hugsanir frá þeim er koma saman til bæna í hverri viku í kirkjum landsins.

Við þurfum ekki alltaf að vera sammála og við eigum ekki endilega að vera það en við getum gengið í takt þrátt fyrir ólíkar skoðanir því hjarta okkar allra slær fyrir velferð fólksins í landinu.

Það er með kirkjuna eins og ykkur, kæra alþingisfólk, að hún er fjöldahreyfing sem samanstendur af fólki með ólíkar skoðanir og ólíka reynsluheima, fólki sem oft er ósammála. Það er allt í lagi því okkur er öllum jafn holt að búa ekki í bergmálshellum.

Þá er ákaflega mikilvægt að við getum talað í hreinskilni og varað við þegar dansinn í kringum einhvern gullkálfinn ætlar að taka yfir.

Á þessu hausti liggja stór fyrir verkefni og nú við setningu Alþingis grúfir sorg yfir landinu okkar vegna erfiðra atburða sem hafa átt sér stað á undanförnum vikum. Fjöldi fólks hefur leitað huggunar í kirkjum landsins þar sem boðið hefur verið upp á minningarstundir, bænastundir og sálgæslu.   Nú er það verkefni okkar allra að vinna að velferð barna og ungs fólks þessa lands og leggja okkar að mörkum til að skapa börnum okkar innhaldsríkt líf sem ekki fer eingöngu fram fyrir framan skjái og á samfélagsmiðlum. Við þurfum að búa börnum okkar samfélag sem ekki stýrist af tómlæti, ótta og óöryggi heldur kærleika og umhyggju. Samfélag þar sem hver einasta manneskja er metin að verðleikum, hvaðan sem hún kemur og hvert sem hún er að fara. Og þessi mannhelgi þarf að endurspegla allar ákvarðanir Alþingis og framgöngu okkar allra sem byggjum þetta land.

Kæru vinir, Guð gefi ykkur kjark, visku og styrk en þó fyrst og fremst opið hjarta og kærleika á komandi tímabili. Guð blessi ykkur öll í ykkar mikilvægu þjónustu sem varðar líf og framtíð okkar allra.

Dýrð sé Guði sem vísar veginn og elskar allar manneskjur jafnt.